Κεφάλαιο 26ο : Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης
Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
για τις αλλαγές που συμβαίνουν στη φύση από τα ηφαίστεια και τους σεισμούς
τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση σεισμού
Το μάθημα στο ψηφιακό βιβλίο
Εκτύπωση χαρτών Ελλάδας
Όπως είδαμε στο προηγούμενο μάθημα, στην αλλαγή της επιφάνειας της Γης συμβάλλουν:
εσωτερικές δυνάμεις
εξωτερικές δυνάμεις
Εσωτερικές δυνάμεις που αλλάζουν τη μορφή της επιφάνειας της Γης είναι τα ηφαίστεια και οι σεισμοί.
Είναι διεργασίες που δρουν στο εσωτερικό της Γης, αλλά τα αποτελέσματά τους αλλάζουν τη μορφή της.
Η χώρα μου από ψηλά - Ηφαίστεια
Τα ηφαίστεια:
Το ηφαίστειο είναι ένα άνοιγμα του φλοιού της Γης απ' όπου βγαίνουν αέρια και λιωμένα πετρώματα (μάγμα, η πυκνόρρευστη μάζα που βρίσκεται στο εσωτερικό της γης κάτω από το στερεό φλοιό της) από τα βαθιά καυτά στρώματα.
Η αιτία της δημιουργίας ηφαιστείων πρέπει να αναζητηθεί στην κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών .
Όταν δύο πλάκες πλησιάζουν μεταξύ τους, η μία βυθίζεται κάτω από την άλλη, λιώνει και μετατρέπεται σε μάγμα.
Από το εσωτερικό της γης ανεβαίνει τομάγμα, που συγκεντρώνεται στους μαγματικούς θαλάμους.
Οι μαγματικοί θάλαμοι μπορεί να παραμείνουν σφραγισμένοι για εκατοντάδες χρόνια, ώσπου η πίεση να αυξηθεί αρκετά ώστε να δημιουργηθεί ένα άνοιγμα (μια ρωγμή). Τότε το μάγμα βρίσκει διέξοδο προς την επιφάνεια, βγαίνοντας είτε ήπια είτε βίαια. Το μάγμα βγαίνει με τη μορφή λάβας σταδιακά, ψύχεται και στερεοποιείται. Έτσι δημιουργούνται τα ηφαίστεια.
Τα ηφαίστεια εκτοξεύουν ακόμη και στάχτες.
Λάβα και στάχτη παγώνουν και στοιβάζονται γύρω από το άνοιγμα κι έτσι το ηφαίστειο παίρνει το σχήμα κώνου (χωνιού).
Οι επιπτώσεις μιας ηφαιστειακής έκρηξης είναι συχνά δυσάρεστες αφού και καταστροφές μπορεί να γίνουν και ανθρώπινες ζωές να χαθούν.
Πέρα όμως από τις ζημιές όσο και παράξενο αν ακούγεται η λάβα που βγαίνει από το ηφαίστειο φέρνει και θετικά αποτελέσματα.
Συγκεκριμένα Η λάβα που βγαίνει από το κρατήρα του ηφαιστείου και μαζί με την ηφαιστειακή τέφρα στερεοποιείται και δημιουργεί νέα εδάφη που ονομάζονται ηφαιστειογενή. Τα ηφαιστειογενή εδάφη είναι πολύ εύφορα.
Η έκρηξη ενός ηφαιστείου μπορεί να σημαίνει την κάλυψη μιας περιοχής με λάβα, τη δημιουργία ενός νέου νησιού, την εξαφάνιση ενός βουνού, τη βύθιση ενός μέρους της Γης μέσα στη θάλασσα.
Πώς δημιουργούνται τα ηφαίστεια
Ανάλογες αλλαγές έφερε και η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης.
Το ηφαίστειο της Σαντορίνης ξεκινάει τη δραστηριότητα του πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Το ηφαίστειο που αποτελεί μέρος του ηφαιστειακού τόξου του Αιγαίου, ευθύνεται για την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού. (1650 π. Χ.)
Το τσουνάμι που δημιουργήθηκε τότε έφτασε στην Αφρική. Μάλιστα παρουσιάζει και την μεγαλύτερη καλντέρα του κόσμου (κρατήρας που δημιουργήθηκε από την κατάρρευση του θαλάμου του μάγματος), ύψους 300 μέτρων και διαμέτρου 11 χλμ.
έκρηξη του ηφαιστείου της Αίτνας. Πραγματικά εντυπωσιακές εικόνες. 28 Απριλίου 2014
Η λάβα στο έδαφος ενός ηφαιστείου της Χαβάης
Η καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού
Η δημιουργία του ηφαιστείου της Σαντορίνης (animation)
Ενεργάονομάζουμε τα ηφαίστεια που δρουν και σήμερα ή έδρασαν κατά τους ιστορικούς χρόνους (ιστορικά χρόνια: τα χρόνια για τα οποία υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες).
Ανενεργάή σβησμένα ονομάζουμε εκείνα που δεν έδρασαν ποτέ κατά τους ιστορικούς χρόνους.
Στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα 39 ηφαίστεια με μεγαλύτερα της Σαντορίνης, της Νισύρου, της Μήλου και των Μεθάνων.
Σεισμός είναι η δόνηση ή η ξαφνική κίνηση της επιφάνειας της Γης.
Ο σεισμός στις περισσότερες περιπτώσεις γίνεται αισθητός από την κίνηση του εδάφους. Μπορεί όμως να γίνει αντιληπτός είτε από την ταλάντωση των φωτιστικών σωμάτων ή τη μετατόπιση των αντικειμένων που βρίσκονται στα ράφια ενός σπιτιού.
Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο, που συμβαίνει στο εσωτερικό της Γης και τα αποτελέσματά του επιδρούν στην επιφάνεια της προκαλώντας συχνά μεγάλες καταστροφές.
Ένας πολύ μεγάλος σεισμός μπορεί να προκαλέσει μεταβολή στο γήινο ανάγλυφο , δηλαδή να προξενήσει ρωγμές στο έδαφος, φαράγγια, να βυθίσει ή να ανυψώσει κομμάτια ξηράς στη θάλασσα, να ξεριζώσει δέντρα ή να καταστρέψει ολόκληρες περιοχές.
Η Ελλάδα είναι σεισμογενής χώρα.(Σεισμογενής περιοχή λέγεται ο τόπος όπου εκδηλώνονται συχνά σεισμοί.)
Είναι η πιο σεισμογενής χώρα στην Ευρώπη και η έκτη σε όλον τον κόσμο.
Καθημερινά, ιδιαίτερα στις σεισμογενείς περιοχές γίνονται πολλοί σεισμοί. Όταν συμβαίνει ένας σεισμός σε μια περιοχή, αναφερόμαστε στο επίκεντρο, το μέγεθος και την έντασή του.
Επίκεντρο είναι το σημείο που βρίσκεται στην επιφάνεια της γης ακριβώς κατακόρυφα πάνω από την εστία. Η εστία είναι το ακριβές σημείο που γίνεται ο σεισμός.
Μέγεθος ονομάζουμε την ποσότητα ενέργειας που απελευθερώνεται με ένα σεισμό. Μετριέται με την κλίμακα Ρίχτερ και καταγράφεται από τα ειδικά όργανα που λέγονται σεισμογράφοι. Σεισμοί με μέγεθος κάτω των 4 Ρίχτερ δεν προκαλούν ζημιές ενώ κάτω των 2 Ρίχτερ δεν γίνονται και αντιληπτοί από τον άνθρωπο. Αντίθετα, πάνω από 5 Ρίχτερ μπορούμε να έχουμε και πολλές καταστροφές.
Η ένταση μας δείχνει το πόσο καταστροφικός είναι ένας σεισμός. Η ένταση μετριέται σε βαθμούς Μερκάλλι και εξαρτάται από το εάν ένας σεισμός έχει βλάψει μια περιοχή ή όχι. Η ένταση του σεισμού είναι ακριβώς ένας τρόπος για να μετρήσουμε τ' αποτελέσματά του σ' εμάς!
Στη χώρα μας υπάρχει ένα οργανισμός που ασχολείται με τους σεισμούς και την προστασία μας από αυτούς. Είναι ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ/ http://www.oasp.gr/).
Οι σεισμοί δεν μπορούν να προβλεφθούν. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση σεισμού.
Ηφαιστειακή τέφρα: η στάχτη που εκχέει ένα ηφαίστειο κατά την έκρηξή του
Ηφαιστειογενή εδάφη: τα γόνιμα εδάφη, που σχηματίζονται από τη λάβα και την ηφαιστειακή τέφρα μετά την έκρηξη ενός ηφαιστείου
Σεισμογενής περιοχή: η περιοχή, στην οποία εκδηλώνονται πολλοί μικροί και μεγάλοι σεισμοί
Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;
Γράψε «Σ» για τη σωστή και «Λ» για τη λανθασμένη
α) Οι σεισμοί και τα ηφαίστεια είναι εξωτερικές δυνάμεις που δρουν στην επιφάνεια της Λ
β) Η Ελλάδα είναι μια περιοχή με μεγάλη σεισμικότητα Σ
γ) Τα ηφαιστειογενή εδάφη είναι άγονα Λ
δ) Η ηφαιστειακή τέφρα είναι η στάχτη που εκχέεται κατά την έκρηξη ενός ηφαιστείου Σ
ε) Ένας δυνατός σεισμός μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στο γήινο ανάγλυφο Σ
Θα έχεις ακούσει από τα μέσα ενημέρωσης τη φράση «ο Εγκέλαδος ξαναχτύπησε», εννοώντας ότι έγινε πάλι σεισμός. Γιατί ονομάζουν τον σεισμό «Εγκέλαδο»; Ψάξε στην εγκυκλοπαίδειά σου ή σε άλλη πηγή που διαθέτεις και φέρε πληροφορίες γι’ αυτόν.
Ο Εγκέλαδος στην Ελληνική Μυθολογία, ήταν ο αρχηγός των Γιγάντων. Μητέρα του ήταν η Γη και πατέρας του ο Τάρταρος. Παντρεύτηκε την Έχιδνα και έκανε πολλά παιδιά, για την ακρίβεια πολλά τέρατα! Τα πιο γνωστά είναι η Σφίγγα, η Λερναία Ύδρα, ο Γηρυόνης και ο Κέρβερος. Κι ενώ ζούσαν όλοι καλά κι αυτός καλύτερα, ξέσπασε πόλεμος! Η φοβερή Γιγαντομαχία! Από τη μια πλευρά οι Γίγαντες και από την άλλη οι Θεοί. Σε αυτή λοιπόν τη μεγάλη και ξακουστή Γιγαντομαχία, η θεά Αθηνά, έριξε πάνω του το μεγάλο άρμα της με τα 4 άλογα και τον σκότωσε γκρεμίζοντάς τον κάτω στη γη, στη θάλασσα. Ο Εγκέλαδος όμως, επτάψυχος καθώς ήταν, προσπάθησε να ξανασηκωθεί. Τότε η θεά Αθηνά για να τον αποτελειώσει, πέταξε πάνω του ένα μεγάλο νησί και τον καταπλάκωσε. Το νησί αυτό ήταν η Σικελία!! Ο Εγκέλαδος από τότε, στον υγρό του τάφο καταπλακωμένος, ξυπνά αρκετές φορές και στριφογυρίζει, προσπαθώντας να βγάλει από πάνω του τη Σικελία και προκαλώντας έτσι σεισμούς στη γη.
Σε συνεργασία με έναν συμμαθητή σου ή μια συμμαθήτριά σου, κατασκεύασε έναν πίνακα με κανόνες αντισεισμικής προστασίας για το σπίτι. Γράψε στο πλαίσιο τους κανόνες που θα ορίσεις.
Πριν τον σεισμό
• Στερεώστε γερά στους τοίχους τα ράφια και τις βιβλιοθήκες. Απομακρύνετε από τις πόρτες τα ψηλά έπιπλα που μπορούν να ανατραπούν και να εμποδίσουν την έξοδο.
• Βιδώστε καλά στους τοίχους το θερμοσίφωνα και τις δεξαμενές καυσίμων και νερού.
• Τοποθετείστε τα βαριά αντικείμενα στα χαμηλότερα ράφια. • Απομακρύνετε τα βαριά αντικείμενα πάνω από κρεβάτια και καναπέδες. • Στερεώστε καλά τα φωτιστικά σώματα και τους ανεμιστήρες οροφής. • Προσδιορίστε καλά προφυλαγμένους χώρους σε κάθε δωμάτιο του σπιτού: - κάτω από ανθεκτικά γραφεία ή τραπέζια.
- μακριά από γυάλινες επιφάνειες και βιβλιοθήκες.
- μακριά από εξωτερικούς τοίχους.
• Ελέγξτε τη σωστή λειτουργία του δικτύου παροχής ηλεκτρονικού ρεύματος και φυσικού αερίου.
• Ενημερώστε τα μέλη της οικογένειας για το πώς κλείνουν οι γενικοί διακόπτες ηλεκτρικού, νερού και φυσικού αερίου και για τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης (112, 199, 166, 100 κ.λπ.)
• Προμηθευτείτε φορητό ραδιόφωνο με μπαταρίες, φακό και βαλιτσάκι πρώτων βοηθειών.
Κατά τη διάρκεια του σεισμού
• Διατηρείστε την ψυχραιμία σας.
• Καλυφθείτε κάτω από κάποιο ανθεκτικό έπιπλο (τραπέζι, γραφείο, θρανίο), γονατίστε και κρατήστε με τα χέρια σας το πόδι του. • Αν δεν υπάρχει ανθεκτικό έπιπλο, γονατίστε στο μέσον του δωματίου, μειώνοντας όσο γίνεται το ύψος σας και προστατέψτε με τα χέρια το κεφάλι και τον αυχένα σας. Απομακρυνθείτε από μεγάλες γυάλινες επιφάνειες (παράθυρα, γυάλινα χωρίσματα) ή έπιπλα και αντικείμενα που μπορεί να σας τραυματίσουν.
• Μην προσπαθήσετε να απομακρυνθείτε από το σπίτι.
• Μην βγείτε στο μπαλκόνι.
Μετά τον σεισμό
• Προετοιμαστείτε για τυχόν μετασεισμούς.
• Ελέγξτε προσεκτικά τον εαυτό σας και τους γύρω σας για πιθανούς τραυματισμούς. • Αν υπάρχουν βαριά τραυματισμένοι μην τους μετακινείτε. • Εκκενώστε το κτίριο από το κλιμακοστάσιο (μην χρησιμοποιείτε τον ανελκυστήρα), αφού πρώτα κλείσετε τους διακόπτες του ηλεκτρικού ρεύματος, του φυσικού αερίου και του νερού.
• Καταφύγετε σε ανοιχτό και ασφαλή χώρο.
• Ακολουθείστε τις οδηγίες των αρχών και μην δίνετε σημασία σε φημολογίες. • Χρησιμοποιείστε το σταθερό ή κινητό τηλέφωνό σας σε εξαιρετικές περιπτώσεις, γιατί προκαλείται υπερφόρτωση των τηλεφωνικών δικτύων. • Μην χρησιμοποιείτε άσκοπα το αυτοκίνητό σας ώστε να μην γίνετε εμπόδιο στο έργο των συνεργείων διάσωσης.
• Αποφύγετε να μπείτε στο σπίτι σας αν βλέπετε βλάβες, κομμένα καλώδια, διαρροή υγραερίου ή φυσικού αερίου.
Tα τσουνάμι είναι μεγάλα παλιρροϊκά κύματα. Στον ανοιχτό ωκεανό κινούνται με πάρα πολύ μεγάλη ταχύτητα.
Στα βαθιά νερά των ωκεανών (μέσο βάθος 4.500 μέτρα) κινούνται με μέση ταχύτητα 210 μέτρων/δευτερόλεπτο ή 756 χιλιομέτρων/ώρα (παραπάνω από το μισό της ταχύτητας του ήχου).
Οφείλονται:
στην έκρηξη ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου,
σε υποθαλάσσιο σεισμό,
σε παραθαλάσσιες κατολισθήσεις
στην πτώση ενός μετεωρίτη στη θάλασσα
Το τσουνάμι που κατέστρεψε τις βορειοανατολικές ακτές της Ιαπωνίας στις 11 Μαρτίου 2011, μετά τον ισχυρό σεισμό των 9 έφθανε τα 23 μέτρα σε ύψος.
26 Δεκεμβρίου 2004 : ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΣΙΑ – Υποθαλάσσιος σεισμός ανοικτά της Σουμάτρας (Ινδονησία) μεγέθους 9,3 βαθμών – ο ισχυρότερος των τελευταίων σαράντα χρόνων – προκάλεσε τσουνάμι που έπληξε τις ακτές της νοτιο-ανατολικής Ασίας με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους περισσότεροι από 220.000 άνθρωποι.
Στην επαρχία Ατσεχ, το ύψος του νερού ξεπέρασε τα τριάντα μέτρα.
Παρουσιάσεις
Προστασία από τους σεισμούς
Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη σεισμικότητα. Όλες οι περιοχές της κινδυνεύουν να πάθουν βλάβες μικρές ή μεγάλες από σεισμό. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζουμε πώς να προστατευτούμε και να έχουμε λάβει τα απαραίτητα μέτρα.
Τι πρέπει να κάνετε ΑΠΟ ΤΩΡΑ
Συζητήστε με την οικογένειά σας και καταστρώστε σχέδιο έκτακτης ανάγκης. Όλα τα μέλη της οικογένειας πρέπει να γνωρίζουν τι να κάνουν σε περίπτωση σεισμού. Προγραμματίστε πού θα καταφύγετε μετά τον σεισμό.
Καθορίστε πού και πώς θα συναντηθείτε.
Μάθετε τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης.
Να ξέρετε από πού κλείνουν οι γενικοί διακόπτες ( ηλεκτρικού ρεύματος, γκαζιού, φυσικού αερίου, νερού).
Ενημερωθείτε για τα απλά μέτρα αντισεισμικής προστασίας στο σπίτι και εφαρμόστε τα. Για παράδειγμα: Στερεώστε καλά στους τοίχους τα βαριά αντικείμενα ( π.χ. έπιπλα, κάδρα, καθρέφτες, θερμοσίφωνα) και τοποθετήστε τα εύθραυστα αντικείμενα σε χαμηλά ράφια.
Προμηθευτείτε τα άμεσα απαραίτητα σε περίπτωση σεισμού όπως φακό, φορητό ραδιόφωνο, κουτί πρώτων βοηθειών, πυροσβεστήρα.
Μάθετε για την προστασία από σεισμό, ασχοληθείτε με το να αποκτήσετε εσείς και το περιβάλλον σας σωστή αντισεισμική συμπεριφορά.
Τι πρέπει να κάνετε την ΩΡΑ του σεισμού
Μείνετε ψύχραιμοι. Ο πανικός προκαλεί θύματα.
Αν βρεθείτε μέσα σε κτίριο
Μην τρέχετε προς την έξοδο.
Καλυφθείτε αμέσως κάτω από ένα γερό τραπέζι ή άλλο έπιπλο.
Απομακρυνθείτε από επικίνδυνα σημεία, όπως τζαμαρίες και βαριά έπιπλα.
Μην βγαίνετε στα μπαλκόνια.
Αν βρεθείτε έξω από κτίριο
Μείνετε έξω. Μην μπαίνετε μέσα σε κτίρια.
Απομακρυνθείτε από κτίρια, μανδρότοιχους, ηλεκτροφόρα καλώδια.
Αν είστε μέσα στο αυτοκίνητο
Παρκάρετε το αυτοκίνητο σε ασφαλές μέρος που δεν εμποδίζει την κυκλοφορία. Αποφύγετε πολυώροφα κτίρια, φωτεινούς σηματοδότες, γέφυρες.
Καταφύγετε σε ανοιχτό ασφαλή χώρο, όπως πλατεία ή πάρκο.
Τι πρέπει να κάνετε ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ τον σεισμό
Κλείστε τους γενικούς διακόπτες ( ηλεκτρικού ρεύματος, γκαζιού, φυσικού αερίου, νερού). Πάρετε μαζί σας τα άμεσα απαραίτητα: φακό, ραδιοφωνάκι, νερό ή ό,τι άλλο έχετε ανάγκη. Βγείτε προσεκτικά έξω από το κτίριο. Περπατάτε γρήγορα και μην τρέχετε. Μη χρησιμοποιείτε ανελκυστήρα.
Καταφύγετε σε ανοικτό ασφαλή χώρο όπως: Πλατεία ή Πάρκο.
Μην πλησιάζετε τις ακτές.
Η συμπεριφορά σας ΜΕΤΑ τον σεισμό
Μην χρησιμοποιείτε άσκοπα το τηλέφωνο, επειδή μπλοκάρετε το δίκτυο. Μην χρησιμοποιείτε το αυτοκίνητό σας, επειδή προκαλείτε μποτιλιάρισμα και καθυστερείτε τα οχήματα παροχής βοήθειας.
Ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες των αρχών.
Ενημερωθείτε από τους αρμόδιους φορείς. Μην πιστεύετε τις φήμες. Δημιουργούν σύγχυση. Πρέπει να γνωρίζετε ότι θα ακολουθήσουν μετασεισμοί.
26. Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών / SchoolForAll
26. Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών / Μαθαίνω πώς να Μαθαίνω
Την έκτη θέση στον κόσμο στις πιο σεισμογενείς χώρες του κόσμου έχει η Ελλάδα. Αν και κατέχει το 0,02 της επιφάνειας της Γης, απελευθερώνει το 2% της παγκόσμιας σεισμικής ενέργειας κάθε χρόνο και περισσότερο από το 50% της ευρωπαϊκής.
Πρώτη είναι η Ιαπωνία και ακολουθούν η Δημοκρατία ΒανουάτουήΝέες Εβρίδες, το Περού, τα Νησιά του Σολομώντα , η Χιλή και η Ελλάδα.
Τεκτονικοί σεισμοί
Το ελληνικό τόξο
Δες πού γίνεται σεισμός τώρα στην Ελλάδα.
Οι κίνδυνοι σε περίπτωση σεισμού
