Kεφάλαιο 14
Τα μεγαλύτερα ποτάμια και οι μεγαλύτερες λίμνες της Γης

1. Ο Νείλος- Ο "Μεγάλος ποταμός"

Έχει μήκος 6.669 χιλιόμετρα και δύο σημαντικούς κλώνους από τους οποίους σχηματίζεται: τον Λευκό Νείλο και τον Γαλάζιο Νείλο. Η λεκάνη απορροής του Νείλου καλύπτει 3.254.555 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου το 10% της έκτασης της Αφρικής. Εκβάλλει στη Μεσόγειο με ένα μεγάλο Δέλτα.

1. Ο Νείλος- Ο "Μεγάλος ποταμός"

Έχει μήκος 6.669 χιλιόμετρα και δύο σημαντικούς κλώνους από τους οποίους σχηματίζεται: τον Λευκό Νείλο που είναι ο μακρύτερος εκ των δύο, και τον Γαλάζιο Νείλο που παρέχει στον ποταμό περισσότερο όγκο νερού..

Περνάει μέσα από 10 χώρες της Αφρικανικής Ηπείρου, για την οποία είναι ιδιαίτερα ωφέλιμος και έχει παίξει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη της αρχαίας Αιγύπτου.

Στον Νείλο βρίσκεται και ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα , το υδροηλεκτρικό φράγμα του Ασουάν.

Η λεκάνη απορροής του Νείλου καλύπτει 3.254.555 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου το 10% της έκτασης της Αφρικής. Εκβάλλει στη Μεσόγειο με ένα μεγάλο Δέλτα.

QUIZ

Εργασία

Ποτάμια και λίμνες

ΕΝΟΤΗΤΑ Α : Η γη ως ουράνιο σώμα

ΕΝΟΤΗΤΑ B΄: Το φυσικό περιβάλλον

ΕΝΟΤΗΤΑ Γ : Η Γη ως χώρος ζωής του ανθρώπου

ΕΝΟΤΗΤΑ Δ : Οι ήπειροι

Τετράδιο Εργασιών

1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;
Γράψε «Σ» για τη σωστή και «Λ» για τη λανθασμένη στο
α) Ο Νείλος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός του πλανήτη μας Σ
β) Ο Αμαζόνιος είναι ποταμός της Αφρικής Λ
γ) Η λίμνη Βαϊκάλη βρίσκεται στη Ρωσία Σ
δ) Όλες οι λίμνες έχουν γλυκό νερό Λ
ε) Οι λίμνες και οι ποταμοί συντελούν στην ανάπτυξη ενός λαού Σ

2. Γράψε τη μεγαλύτερη σε έκταση λίμνη κάθε ηπείρου.
Ευρώπη - Κασπία
Ασία - Αράλη
Αφρική - Βικτωρία
Αμερική - Σουπίριορ
Ωκεανία - Έιρ

3. Στον παρακάτω παγκόσμιο γεωμορφολογικό χάρτη εντόπισε τους μεγαλύτερους ποταμούς και τις μεγαλύτερες λίμνες της Γης. Κατόπιν χρησιμοποίησε τους αριθμούς που περιλαμβάνονται στον ακόλουθο πίνακα τοποθετώντας τους στους ποταμούς και στις λίμνες που αντιστοιχούν.

Wordwall 1

Wordwall 2

Wordwall 3

Wordwall 4

Wordwall 5 Wordwall 6

Wordwall 7

Wordwall 8

Wordwall 9

Wordwall 10

Wordwall 11

Wordwall 12

Παρουσιάσεις

Τα μεγαλύτερα ποτάμια

2. Ο Αμαζόνιος

Με μήκος 6.436 χιλιόμετρα θεωρείται ο δεύτερος μακρύτερος ποταμός στον πλανήτη μετά τον Νείλο, περνώντας μέσα από 7 χώρες της νότιας Αμερικής, από τις Άνδεις ως τις εκβολές του στον Ατλαντικό ωκεανό. Είναι ο μεγαλύτερος όμως -και με μεγάλη διαφορά- ποταμός στη Γη όσον αφορά στη μέση παροχή νερού, που αγγίζει τα 219.000 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο, καθιστώντας τον υπεύθυνο για το 1/5 του συνόλου του γλυκού νερού που ρέει στην επιφάνεια της Γης. Έχει  τη μεγαλύτερη λεκάνη απορροής στον κόσμο (7.050.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα), η οποία καλύπτει το 40% της Νότιας Αμερικής.

Το όνομα «Αμαζόνιος» το έδωσε ο Ισπανός κατακτητής Φρανθίσκο ντε Ορελάνα (Francisco de Orellana), ο οποίος διέπλευσε τον ποταμό το 1541-1542. Στην πορεία του συνάντησε φυλές με γυναίκες που πολεμούσαν και για τον λόγο αυτό του έδωσε το όνομα «Αμαζόνιος» (Río de las Amazonas).

3. Ο Μισσισσιπής

 Ο μεγαλύτερος ποταμός της Βόρειας Αμερικής με μήκος 5.969 χιλιόμετρα, πηγάζει από την λίμνη Itasca στην Μινεσότα και εκβάλλει στον κόλπο του Μεξικού. Η λεκάνη απορροής του καλύπτει 2.980.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. To όνομά του στη γλώσσα των Ινδιάνων σημαίνει "ο πατέρας των νερών", ενώ στη γλώσσα των Ojibwe (ιθαγενείς Αμερικάνοι) σημαίνει "μεγάλος ποταμός".  Αποτελείται στην πραγματικότητα από δυο ποτάμια, τον Μισσισσιπή και τον Μισσούρι, που είναι παραπόταμός του, αλλά πολύ μεγάλος.

5. Ο Κόνγκος

 Ο ποταμός Κόνγκος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της κεντρικής Αφρικής. Το συνολικό του μήκος, που είναι 4.700 χιλιόμετρα τον κατατάσσει δεύτερο σε μήκος στην Αφρική, μετά τον Νείλο.  Είναι επίσης ο δεύτερος ποταμός του κόσμου σε έκταση της λεκάνης απορροής (4.014.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα), και πάλι πίσω από τον Αμαζόνιο. Πηγάζει από τις λίμνες Τανγκανίκα και Μουέρου και εκβάλλει στον Ατλαντικό ωκεανό.

Ο Δούναβης

     Ο Δούναβης(2.850 χλμ.) είναι ο 2ος σε μήκος ποταμός της Ευρώπης( μετά το Βόλγα) και ενώνει 10 ευρωπαϊκές χώρες καθώς είναι πλωτός και ενώνει τη Μαύρη θάλασσα με τις χώρες της Κ. Ευρώπης. Αρδεύει μεγάλες πεδιάδες, είναι σημαντικός για τη βιομηχανία, το εμπόριο και τον τουρισμό ενώ μεγάλες πόλεις και ταυτόχρονα πρωτεύουσες είναι χτισμένες στις όχθες του( Βιέννη, Μπρατισλάβα, Βουδαπέστη, Βελιγράδι). Είναι δε από τους πιο πολυτραγουδισμένους ποταμούς. Ένα από τα καλύτερα βαλς αποτελεί η σύνθεση του Ivanovici "τα κύματα του Δουνάβεως"

4. Ο Γιανγκτσέ-το μακρύ ποτάμι

 Ο μεγαλύτερος ποταμός της Ασίας με μήκος 5.471 χιλιόμετρα. Η λεκάνη απορροής του καλύπτει 1.800.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πηγάζει από τα όρη Τανγκούλασαν στο Θιβέτ και εκβάλλει στην ανατολική θάλασσα της Κίνας βόρεια της Σαγκάης. Η λεκάνη απορροής του καλύπτει το 1/5 του εδάφους της Κίνας και είναι ο σημαντικότερος ποταμός, για την ιστορία, την οικονομία και τον πολιτισμό της Κίνας.

Στεγάζει επίσης και το Φράγμα των Τριών Φαραγγιών, το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό σταθμό παραγωγής στον κόσμο. Πολλές φορές υπερχειλίζει, προκαλώντας πολλά προβλήματα στους κατοίκους της περιοχής

Οι μεγαλύτερες λίμνες

 Οι λίμνες της Γης καλύπτουν λιγότερο από το 2% της επιφάνειάς της.

Οι περισσότερες περιέχουν γλυκό νερό.

Mερικές είναι αλμυρές, όπως η Κασπία και η Νεκρά Θάλασσα, της οποίας μάλιστα το νερό είναι 7,7 φορές πιο αλμυρό από το θαλασσινό, που έχει σαν αποτέλεσμα την παντελή έλλειψη ζωής και εκεί μπορεί κανείς να επιπλέει χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια.

Η Κασπία Θάλασσα είναι η μεγαλύτερη λίμνη της Γης. Έχει συνολική επιφάνεια 371.000 τ. χλμ. και όγκο νερού 78.200 κυβ. χιλιομέτρων. Ονομάζεται «θάλασσα» λόγω του τεράστιου μεγέθους της αλλά και επειδή όταν οι Ρωμαίοι πρωτοέφτασαν εκεί δοκίμασαν το νερό της και είδαν ότι είναι αλμυρό. Είναι τέτοιο το μέγεθός της, που ξεπερνάει τις επόμενες έξι μεγαλύτερες σε έκταση λίμνες μαζί.

Η ηλικία της Κασπίας υπολογίζεται στα 30 εκατομμύρια έτη.

H αλμυρότητα είναι , κατά μέσο όρο , το 1/3 εκείνης του θαλασσινού νερού.

Σε αυτήν εκβάλλει ο μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης, ο Βόλγας. Το 80% του νερού που χύνεται στη λίμνη προέρχεται από αυτόν, ενώ το υπόλοιπο 20% από τον ποταμό Ουράλη. Έχει σύνορα με τη Ρωσία, το Καζακστάν, το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και το Ιράν, εκ των οποίων οι πρώτες τρεις έχουν τμήματα τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η περιοχή της Κασπίας είναι από τις πιο ενεργειακά πλούσιες του πλανήτη. Τα μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου, που έχουν ανακαλυφθεί στο εσωτερικό της, έχουν δημιουργήσει τριβές ανάμεσα στα κράτη που μοιράζονται σύνορα μαζί της.

Η λίμνη Σουπίριορ

Η μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο στα 82.400 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Περιέχει περισσότερο νερό από όλες τις άλλες μεγάλες λίμνες της Βόρειας Αμερικής μαζί. Τροφοδοτείται από πάνω από 300 ποτάμια ή πηγές.

Η λίμνη Σουπίριορ είναι η μεγαλύτερη από τις «Μεγάλες Λίμνες» και η μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού σε έκταση ( αν η λίμνη Μίσιγκαν και η λίμνη Χιούρον θεωρηθούν δύο διαφορετικά συστήματα) και η τρίτη μεγαλύτερη σε όγκο νερού.

Μεγάλες λίμνες ονομάζονται συνολικά οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής Σουπήριορ, Χιούρον, Μίσιγκαν, Ήρι και Οντάριο που αποτελούν μέρος των συνόρων μεταξύ Η.Π.Α. και Καναδά.

Η συνολική έκταση των λιμνών είναι 244.108 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο όγκος των υδάτων που περιέχουν είναι 23.000 κυβικά χιλιόμετρα, περίπου το 18% της παγκόσμιας προμήθειας νερού. Οι Μεγάλες Λίμνες είναι το μεγαλύτερο σύστημα γλυκού νερού στη Γη, και μόνο οι πολικοί παγετώνες έχουν μεγαλύτερες ποσότητες νερού.

Λίμνες Χιούρον - Μίσιγκαν

Οι λίμνες Χιούρον και Μίσιγκαν θεωρούνται συχνά ως ένα σώμα νερού, επειδή βρίσκονται στο ίδιο υψόμετρο και συνδέονται με τα Στενά Μακίνακ. Η λίμνη Χιούρον-Μίσιγκαν με έκταση 117.702 τετραγωνικά χιλιόμετρα είναι η μεγαλύτερη σε έκταση λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο. Αν θεωρηθούν διαφορετικές, τότε η Χιούρον είναι η τέταρτη και η Μίσιγκαν η 5η μεγαλύτερη λίμνη στο κόσμο.

Η λίμνη Χιούρον είναι μία από τις μεγαλύτερες λίμνες του κόσμου. Η έκτασή της υπολογίζεται σε 59.600 τ.χλμ.. Ανήκει στις Μεγάλες Λίμνες, στη Βόρεια Αμερική και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη από τις Μεγάλες Λίμνες, μετά τη Σουπίριορ.

Η λίμνη πήρε το όνομά της από τη φυλή Ινδιάνων Χιούρον, που ζούσε κοντά στη λίμνη.  

Η Λίμνη Μίσιγκαν (ή Μίτσιγκαν)  αποτελεί την 3η σε μέγεθος από τις 5 Μεγάλες Λίμνες και βρίσκεται εξ' ολοκλήρου εντός των συνόρων των ΗΠΑ. Οι υπόλοιπες 4 λίμνες είναι μοιρασμένες ανάμεσα στα εδάφη του Καναδά και των ΗΠΑ. Γύρω από τις ακτές της λίμνης ζουν περίπου 12 εκατομμύρια άτομα, τα περισσότερα στο πολεοδομικό συγκρότημα του Σικάγο. Η λίμνη Μίσιγκαν, όπως και η Χιούρον, έχει σχεδόν το μισό μέγεθος της Ελλάδας.

Η λίμνη Βικτόρια

Η λίμνη Βικτώρια ή Βικτόρια είναι η μεγαλύτερη σε έκταση λίμνη της Αφρικής. Εκτός αυτού, είναι η μεγαλύτερη τροπική λίμνη της Γης και η δεύτερη σε έκταση λίμνη γλυκού νερού της Γης , μετά τη Σουπίριορ. Είναι επίσης μία από τις πηγές του Νείλου , για την ακρίβεια του Λευκού Νείλου,

Η λίμνη μοιράζεται μεταξύ των κρατών Ουγκάντα, Τανζανία και Κένυα. Η πρωτεύουσα της Ουγκάντας, η Καμπάλα, βρίσκεται στις όχθες της λίμνης.

Χαρακτηριστικό της λίμνης Βικτώρια είναι και τα πολλά της νησιά, περίπου 3.000.

Λίμνη Τανγκανίκα

Η Λίμνη Τανγκανίκα είναι η 7η σε έκταση , η μεγαλύτερη όμως σε μήκος λίμνη στον κόσμο, φτάνοντας τα 673 χιλιόμετρα, η τρίτη σε όγκο νερών και η δεύτερη σε βάθος (και στα δύο την ξεπερνά η Βαϊκάλη). Το μεγαλύτερο τμήμα της μοιράζεται ανάμεσα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στην Τανζανία, ενώ από ένα μικρό τμήμα κατέχουν το Μπουρούντι και η Ζάμπια.

Έχει όγκο νερού γύρω στα 18.900 κυβικά μέτρα και το μέγιστο βάθος της φτάνει τα 1.470 μέτρα, με μέσο βάθος τα 570 μέτρα.

Τα νερά της τροφοδοτούν τον ποταμό Κονγκό. Ωστόσο, σχεδόν το 90% των νερών της προέρχεται από τη βροχόπτωση, ενώ αντίστοιχα σχεδόν το 90% των απωλειών νερού οφείλεται στην εξάτμιση.

Η Τανγκανίκα φημίζεται για τη βιοποικιλότητά της, καθώς διαθέτει περισσότερα από 1.500 είδη φυτών και ζώων, 40% των οποίων είναι ενδημικά. Ωστόσο, ο αυξημένος πληθυσμός που κατοικεί στη γύρω περιοχή έχει οδηγήσει σε υπεραλίευση και ρύπανση, καθιστώντας τη λίμνη ένα απειλούμενο οικοσύστημα.

Λίμνη Μαλάουι,

γνωστή και ως Νιάσα, είναι η ένατη σε έκταση λίμνη στον κόσμο και η τρίτη στην Αφρική και η δεύτερη βαθύτερη.

Βρίσκεται ανάμεσα στο Μαλάουι, στη Μοζαμβίκη και την Τανζανία. Έχει έκταση 29.600 τετρ. χλμ. και μέγιστο βάθος 705 μέτρα.

Πρόκειται για μία μερομικτική λίμνη, που σημαίνει ότι τα στρώματα νερού που διαθέτει δεν αναμιγνύονται. Το οξυγόνο του νερού φτάνει σε βάθος μέχρι τα 250 μέτρα, με αποτέλεσμα τα ψάρια και οι υπόλοιποι αερόβιοι οργανισμοί να ζουν στο πάνω μέρος της λίμνης. Τα νερά της φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό ειδών ψαριών από οποιαδήποτε άλλη λίμνη, με περισσότερα από 1.000 είδη ψαριών της οικογένειας των Κιχλιδών. Η εξαιρετική φυσική ομορφιά του λιμναίου τοπίου, σε συνδυασμό με την εκπληκτική διαύγεια των νερών της, την έχουν αναδείξει σε μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Λίμνη Βαϊκάλη
Η λίμνη Βαϊκάλη βρίσκεται στη νότια Σιβηρία (Ρωσία), κοντά στα σύνορα με τη Μογγολία.

Δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη λίμνη, καθώς κατέχει μερικά από τα πιο σημαντικά ρεκόρ: Αν και βρίσκεται στην 8η θέση σε έκταση είναι η μεγαλύτερη σε όγκο νερού, βαθύτερη, καθαρότερη και παλαιότερη λίμνη στον κόσμο! 

Η Βαϊκάλη είναι η βαθύτερη (βάθος 1.680 μ.)  και παλαιότερη λίμνη στον κόσμο (υπάρχει 25-30 εκατομμύρια χρόνια) , καθώς επίσης και η λίμνη με τον μεγαλύτερο όγκο γλυκού νερού. Περιέχει πάνω από ένα πέμπτο του γλυκού νερού παγκοσμίως και περισσότερο από 90% του γλυκού νερού της Ρωσίας.

Δέχεται τα νερά περίπου 300 ποταμών.
Στο εσωτερικό της λίμνης υπάρχουν 22 νησιά.

Οι Μογγόλοι θεωρούν την λίμνη ως "ιερή θάλασσα" και πιστεύουν ότι στις απόκρημνες και βραχώδεις ακτές της κατοικούν κακά πνεύματα.

Λίμνη Βαϊκάλη
Η Βαϊκάλη αποτελεί ένα από τα πλουσιότερα λιμναία οικοσυστήματα στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι στην περιοχή υπάρχουν πάνω από 1000 είδη φυτών και 1500 είδη ζώων, από τα οποία το 80% είναι ενδημικά (δεν συναντώνται δηλαδή πουθενά αλλού στον κόσμο). Η Φώκια της Βαϊκάλης που ζει μόνο σε αυτή τη λίμνη είναι το μόνο είδος φώκιας του γλυκού νερού στον κόσμο.

Το χειμώνα η λίμνη Βαϊκάλη παγώνει και σχηματίζει ένα στρώμα πάγους που φτάνει σε πάχος τα 2 μέτρα, ικανό να συγκρατήσει ένα όχημα βάρους 15 τόνων! Μέσα στο στρώμα του πάγου εγκλωβίζονται φυτά και ζώα, είναι μάλιστα τόσο διαυγές που κανείς μπορεί να διακρίνει αντικείμενα σε βάθος μέχρι και 40 μέτρων!

Η λίμνη Αράλη

Κάποτε αναφερόταν ως η τέταρτη σε μέγεθος λίμνη στον κόσμο, μετά την Κασπία Θάλασσα, την Λίμνη Σουπίριορ (Βόρεια Αμερική) και τη Λίμνη Βικτόρια (Αφρική), με επιφάνεια γύρω στα 68.000 τετρ. χλμ. (περίπου η μισή έκταση της Ελλάδας) και μέγιστο βάθος τα 70 μέτρα.. Από τη δεκαετία του 1960 συρρικνώθηκε σταθερά, καθώς τα δύο ποτάμια που την τροφοδοτούσαν, ο Συρ Ντάρια και ο Αμού Ντάρια, εκτράπηκαν επί Σοβιετικής Ένωσης προς την έρημο για να τροφοδοτήσουν έργα άρδευσης.

Το 2004 η λίμνη είχε συρρικνωθεί στο 24% του αρχικού της μεγέθους, και ο πενταπλασιασμός της αλμυρότητάς της σκότωσε σχεδόν το σύνολο της χλωρίδας και πανίδας που φιλοξενούσε.

Το 2007 είχε το 10% της αρχικής της έκτασης και διαχωρίστηκε σε τρεις ξεχωριστές λίμνες, δύο από τις οποίες είναι υπερβολικά αλμυρές για να φιλοξενήσουν ψάρια.

Το 2014 εξαφανίστηκε το νότιο τμήμα της.

Η λίμνη Αράλη

Η εξαφάνιση της Αράλης συχνά περιγράφεται ως η μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή που έγινε από τον άνθρωπο.

Στα τέλη του 2003 οι αρχές του Καζακστάν ξεκίνησαν την κατασκευή του φράγματος Κοκαράλ, προκειμένου να σώσουν το βόρειο τμήμα της Αράλης. Μετά την ολοκλήρωσή του το 2005 παρατηρήθηκε άνοδος της στάθμης του νερού και μείωση της περιεκτικότητάς του σε αλάτι, ενώ επανήλθε και μεγάλος αριθμός ψαριών, γεγονός που αναβίωσε την αλιεία στη λίμνη. Αντίθετα, η νότια Αράλη – η μισή έκταση της οποίας ανήκει στο Ουζμπεκιστάν – έχει αφεθεί στη μοίρα της. Σε πολλά σημεία, μάλιστα, παρουσιάζει ένα απόκοσμο τοπίο, μια έρημο με ναυάγια πλοίων που θυμίζουν άλλες εποχές…

Η περιοχή των μεγάλων λιμνών της Αφρικής

Κονγκό

Λίμνη Μαλάουι

Λίμνη

 Αλβέρτου

Τανζανία

Μοζαμβίκη

Ζάμπια

Ζιμπάμπουε

Κένυα

Ουγκάντα

Αιθιοπία

Νότιο Σουδάν

Λίμνη Έντουαρντ

Λίμνη Τουρκάνα

Λίμνη Μιέρου

Λίμνη Κίβου

Λίμνη Τανγκανίκα

Βίντεο