Χωρίς τροφή δεν αντέχει κανείς πολύ καιρό. Όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, έτσι και ο άνθρωπος χρειάζεται ενέργεια για:
-την ανάπτυξή του (ανάπτυξη οστών και μυών)
-τις λειτουργίες του (κίνηση, ομιλία, αναπνοή, λειτουργία καρδιάς και οργάνων)
Τα βασικά συστατικά των τροφίμων είναι:
- οι πρωτεΐνες
- οι υδατάνθρακες
- τα λίπη
- τα άλατα
- τα ιχνοστοιχεία (ασβέστιο, σίδηρος κ.ά)
- οι βιταμίνες
- οι φυτικές ίνες
Η λέξη πρωτεΐνη προέρχεται από την ελληνική λέξη "πρώτος", που σημαίνει το πρώτο στοιχείο. Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητα στοιχεία για την ανάπτυξη και ανακατασκευή των ιστών, την καλή λειτουργία και δομή όλων των ζωντανών κυττάρων.
Πρωτεΐνες παίρνουμε από τα ζώα και τα προϊόντα τους (κρέας, γάλα, αβγά). Σημαντικές είναι επίσης και οι φυτικές πρωτεΐνες που παίρνουμε κυρίως από τα όσπρια.
Οι υδατάνθρακες αντιπροσωπεύουν την πιο σημαντική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό και είναι ζωτικοί για ένα ποικίλο και ισορροπημένο διαιτολόγιο.
Τους συναντούμε κυρίως σε αμυλούχες τροφές, όπως το ψωμί, τα ζυμαρικά και το ρύζι, και σε κάποια ροφήματα, όπως οι χυμοί φρούτων και τα ποτά με ζάχαρη.
Είναι μια σημαντική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό.
Βρίσκονται στο κρέας , στο λάδι , στο βούτυρο , στα γαλακτοκομικά , σε ψάρια και στην πέτσα των πουλερικών.
Σιδηρος , χαλκος , ιωδιο , ασβέστιο κ.α.
Είναι απαραίτητα για την σωστή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.
Βοηθούν στο σχηματισμό διάφορων ιστών του σώματος πχ οστά, δόντια, μύες και άλλα.
Ρυθμίζουν αρκετές φυσιολογικές διεργασίες πχ μεταβολισμό, ηλεκτρολύτες, μυική σύσπαση, θυρεοειδή , φυσιολογική καρδιακή λειτουργία κτλ
Τα βρίσκουμε στα πράσινα λαχανικά , στα δημητριακά , στα όσπρια , στο κόκκινο κρέας , στα ψάρια , τα θαλασσινά κτλ
Είναι αναγκαίες για την αξιοποίηση των τροφών από τον οργανισμό και για την προστασία του οργανισμού μας από τις λοιμώξεις.
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνες είναι κυρίως τα φρούτα και τα λαχανικά. Τις βρίσκουμε και στο κρέας , στα γαλακτοκομικά και στα λίπη.
Είναι αναγκαίες για την αξιοποίηση των τροφών από τον οργανισμό και για την προστασία του οργανισμού μας από τις λοιμώξεις.
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνες είναι κυρίως τα φρούτα και τα λαχανικά. Τις βρίσκουμε και στο κρέας , στα γαλακτοκομικά και στα λίπη.
Η υγιεινή διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία τροφών, καθώς για την ανάπτυξη και λειτουργία του οργανισμού μας είναι απαραίτητα στη σωστή αναλογία όλα τα στοιχεία των τροφών.
Προτείνεται η αφαίρεσή του γιατί έχει γίνει σε προηγούμενες τάξεις και γίνεται και στην οικιακή οικονομία της Α’ Γυμνασίου
Τα θαλασσινά μας παρέχουν και ιώδιο και ψευδάργυρο
Τα κυριότερα μέταλλα που υπάρχουν στον οργανισμό είναι το κάλιο, το νάτριο, το χλώριο, το φθόριο, το μαγνήσιο, ο φώσφορος και το ασβέστιο, ενώ τα σημαντικότερα ιχνοστοιχεία είναι το ιώδιο, ο χαλκός, το χρώμιο, το σελήνιο, ο ψευδάργυρος και ο σίδηρος.
ΦΕ2: ΤΑ ΔΟΝΤΙΑ ΜΑΣ – Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ
Δεν πρέπει να επιλέγουμε τις τροφές μας σύμφωνα με το είδος τους μόνο, δηλ. αν είναι κρέας ή ψωμί ή γλυκό, κλπ.
Μας ενδιαφέρει κυρίως η ποιότητα!
Όσο ψηλότερα βρίσκεται μια τροφή στη διατροφική πυραμίδα τόσο λιγότερο πρέπει να καταναλώνεται από τον άνθρωπο.
Όπως χρειάζεται να προσέχουμε την διατροφή μας (όσον αφορά στο είδος της αλλά και στην ποιότητά της), έτσι χρειάζεται να προσέχουμε και την σωματική μας άσκηση.
Η πυραμίδα δραστηριοτήτων μάς κατατοπίζει σχετικά:
Η τροφή κόβεται ή σχίζεται από τα δόντιακαι μπαίνει στη στοματική κοιλότητα.
Οι σιελογόνοι αδένες (1) εκκρίνουν σάλιο στη στοματική κοιλότητα. Το σάλιοδιασπά τα συστατικά των τροφών και ιδιαίτερα το άμυλο, μαλακώνει τις στερεές τροφές ώστε να γίνουν με τη βοήθεια της γλώσσας μικρά μπαλάκια κι έτσι διευκολύνει το ταξίδι της τροφής στο στομάχι.
Η μπουκιά κατεβαίνει πρώτα από τον φάρυγγα (2) και μετά από τον οισοφάγο (3).
Στο στομάχι (4) η τροφή αναμειγνύεται με τα στομαχικά υγρά(ένζυμα, υδροχλωρικό οξύ), που διαλύουν τις πρωτεΐνες. Η τροφή γίνεται ένα παχύρρευστο υγρό και κατευθύνεται προς το πρώτο μέρος του λεπτού εντέρου (7) που λέγεται δωδεκαδάκτυλο.
Στο ήπαρ ή συκώτι (5) παράγεται η χολή η οποία διασπά τα λίπη. Αποθηκεύεται στην χοληδόχο κύστη (ένα μικρό "σακουλάκι" ακριβώς κάτω από τον αριθμό 6) και εκκρίνεται στο δωδεκαδάκτυλο, το αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου (7).
Το πάγκρεας (8)παράγει το σπουδαιότερο από τα πεπτικά υγρά, το παγκρεατικό υγρό, και την ινσουλίνη που εκκρίνονται επίσηςστο δωδεκαδάκτυλο και είναι απαραίτητες για τη διάσπαση υδατανθράκων και πρωτεϊνών.
Με τα εντερικά υγρά που υπάρχουν μέσα στο λεπτό έντερο (7) η τροφή διασπάται ακόμα περισσότερο.
Τα χρήσιμα συστατικά περνούν μέσα στο αίμα και από εκεί μεταφέρονται στον οργανισμό.
Τα άχρηστα υπολείμματα της τροφής γίνονται παχύρρευστα και τελικά, περνώντας μέσα από το παχύ έντερο (9), αποβάλλονται από τον πρωκτό (10).
Το όργανο με το οποίο αισθανόμαστε τη γεύση είναι η γλώσσα.
Πάνω στη γλώσσα υπάρχουν μικρά εξογκώματα, οι «θηλές», που περιέχουν τους γευστικούς κάλυκες.
Οι γευστικοί κάλυκες ανιχνεύουν τη γεύση και στέλνουν το αντίστοιχο ερέθισμα στον εγκέφαλο.
Περίπου 10.000 γευστικοί κάλυκες που βρίσκονται στη γλώσσα μάς βοηθούν να αναγνωρίζουμε τις τέσσερις βασικές γεύσεις: γλυκό, πικρό, ξινό, αλμυρό.
αλμυρό
πικρό
γλυκό
ξινό
Οι γεύσεις αυτές ανιχνεύονται σε τέσσερις διαφορετικές περιοχές της γλώσσας. Στο μπροστινό μέρος ανιχνεύεται κυρίως το γλυκό. Στα δύο πλάγια το αλμυρό, πιο πίσω το ξινό και στο πίσω μέρος της γλώσσας το πικρό.
ΠΕΙΡΑΜΑ ΣΤΟ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣ
Πείραμα διάσπαση του αμύλου από το σάλιο
Το ταξίδι της τροφής συνεχίζεται 1ο πείραμα
Πείραμα για το ρόλο της χολής στο πεπτικό μας σύστημα
Τα κύτταρα για να διατηρηθούν ζωντανά χρειάζονται τροφές, νερό και οξυγόνο.
Οι περισσότερες τροφές, για να χρησιμοποιηθούν από τα κύτταρα, πρέπει να μετατραπούν σε πιο απλά συστατικά.
Η επεξεργασία των τροφών λέγεται πέψη και γίνεται στο πεπτικό σύστημα.
Μόλις αρχίσεις να μασάς, το ταξίδι της τροφής ξεκινά. Κάθε μπουκιά ακολουθεί μια διαδρομή, που διαρκεί περίπου τριάντα ώρες.
Στην παρακάτω εικόνα μπορείς να παρακολουθήσεις το ταξίδι της τροφής μέσα από τα διάφορα όργανα του πεπτικού συστήματος και να μάθεις για τη λειτουργία καθενός από αυτά.
Γνωρίζετε ότι
Συνολικά παράγονται 1 -1,5 λίτρα σάλιου την ημέρα.
Το στομάχι είναι ένας "σάκος" με ισχυρό μυϊκό τείχος. Έχει το μέγεθος μιας μπάλας του τένις αλλά γίνεται σαν μπάλα ποδοσφαίρου όταν παραφάμε!!
Το συκώτι (ήπαρ) είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος εσωτερικό όργανο και εκτελεί περίπου 500 διαφορετικές λειτουργίες. Είναι σαν ένα χημικό εργοστάσιο!
Περίπου το 1/3 του αίματος περνάει από το συκώτι κάθε λεπτό.
Μπορεί να αφαιρεθεί το 80% του ηπατικού ιστού χωρίς να προκληθούν σοβαρές διαταραχές στην υγεία του ατόμου. Το απομένον 20% όχι μόνο είναι επαρκές, αλλά αναγεννά και το υπόλοιπο, ώστε τελικά το ήπαρ να αποκτήσει το αρχικό βάρος του.
Στο πάγκρεας παράγεται η ινσουλίνη , μια ορμόνη απαραίτητη για τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα.
Τα πρώτα 25 cm. του λεπτού εντέρου αποτελούν το δωδεκαδάκτυλο, το οποίο δέχεται τη χολή από τη χοληδόχο κύστη και παγκρεατικές εκκρίσεις από το πάγκρεας.
Το λεπτό έντερο έχει μικρή διάμετρο (2,5cm) σε σχέση με το παχύ (6,5 cm). Το μήκος του όμως (6-7 m) είναι πολύ μεγαλύτερο από του παχέος εντέρου (1,5 m).
Τα δόντια μας, τα πιο γερά κόκαλα του οργανισμού μας!
Τα δόντια είναι τα όργανα του πεπτικού συστήματος με τα οποία
κόβουμε,
σχίζουμε και
μασάμε τις τροφές
Βρίσκονται
στην πάνω και
στην κάτω γνάθο της στοματικής κοιλότητας.
Ανάλογα με τη θέση τους στο στόμα, το σχήμα τους και την λειτουργία που επιτελούν διακρίνουμε τα δόντια σε τέσσερα είδη:
α) Κοπτήρες (τομείς)
β) Κυνόδοντες
γ) Προγόμφιοι
δ) Γομφίοι
Τα πρώτα δόντια του ανθρώπου φυτρώνουν μέσα από τα ούλα, από την ηλικία των 6 μηνών έως 3 ετών. Είναι συνολικά 20 (10 σε κάθε γνάθο) και ονομάζονται νεογιλά.
Σε ηλικία 6 ετών αρχίζουν να πέφτουν και στη θέση τους φυτρώνουν 32 μόνιμα δόντια (16 σε κάθε γνάθο). Τα δόντια της πάνω και κάτω γνάθου είναι όμοια. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται συνήθως μέχρι την ηλικία των 20 ετών.
Κοπτήρες = ονομάζονται έτσι επειδή κόβουν την τροφή.
Κυνόδοντες = πήραν την ονομασία από την αρχαία ελληνική λέξη ¨κύων", που σημαίνει σκύλος, καθώς στο σκύλο τα δόντια αυτά είναι ιδιαίτερα μεγάλα.
Γομφίοι ή τραπεζίτες = γιατί έχουν μεγάλη επιφάνεια, "τράπεζα¨ (τραπέζι) έτσι ώστε να είναι πιο εύκολη η μάσηση των τροφών.
Γομφίοι (οι τελευταίοι που αποκτάμε) ή σωφρονιστήρες ή φρονιμίτες = επειδή τους αποκτάμε, μετά το 20ο έτος της ηλικίας μας, όταν πλέον είμαστε... φρόνιμοι.
• Πεπτικό σύστημα ονομάζεται το σύνολο των οργάνων με τα οποία γίνεται η πέψη.
• Πέψη ονομάζεται η διαδικασία με την οποία ο οργανισμός μας παίρνει από τις τροφές τα χρήσιμα στοιχεία.
• Νεογιλά ονομάζονται τα πρώτα δόντια που αποκτά ένα παιδί, τα οποία αντικαθιστώνται περίπου στην ηλικία των έξι χρόνων.
• Μόνιμα ονομάζονται τα δόντια που αντικαθιστούν τα νεογιλά.
• Το συκώτι είναι αδένας, ο οποίος παράγει τη χολή.
• Η χολή εκκρίνεται στο δωδεκαδάκτυλο, το αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου, και διασπά τα λίπη.
• Το πάγκρεας είναι αδένας, ο οποίος παράγει χημικές ουσίες που εκκρίνονται στο δωδεκαδάκτυλο.
• Στη διατροφική πυραμίδα απεικονίζεται η συχνότητα με την οποία πρέπει να καταναλώνουμε τις διάφορες τροφές.
Με μια ματιά...
• Τα βασικά όργανα του πεπτικού συστήματος είναι τα δόντια, οι σιελογόνοι αδένες, ο φάρυγγας, ο οισοφάγος, το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο, το συκώτι, η χοληδόχος κύστη και το πάγκρεας.
• Με τα δόντια κόβεται και πολτοποιείται η τροφή. Ανάλογα με το σχήμα και τη λειτουργία τους τα δόντια χωρίζονται σε κοπτήρες, κυνόδοντες, προγόμφιους και γομφίους.
• Πρέπει να φροντίζουμε τα δόντια μας βουρτσίζοντάς τα μετά από κάθε γεύμα. Ακόμη πρέπει να επισκεπτόμαστε τον οδοντίατρο τακτικά για προληπτικούς λόγους.
• Το σάλιο, που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες, διασπά το άμυλο και βοηθά στη δημιουργία της μπουκιάς, η οποία μέσα από τον οισοφάγο περνά στο στομάχι. Εκεί μετατρέπεται σε παχύρρευστο χυλό με την επίδραση των στομαχικών υγρών.
• Στη διατροφική πυραμίδα απεικονίζονται τα είδη των τροφών και η συχνότητα με την οποία πρέπει να καταναλώνουμε καθένα από αυτά.
• Η ισορροπημένη διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία τροφών.
Ο άνθρωπος για να ζήσει χρειάζεται ενέργεια, που την παίρνει από τις διάφορες τροφές.
Αυτές περιέχουν χημική ενέργειαπου ο άνθρωπος την αποθηκεύει και τη μετατρέπει σε κινητική (κίνηση σώματος), δυναμική (σύσπαση μυών), θερμική (διατήρηση θερμοκρασίας σώματος) και ηλεκτρική (επικοινωνία εγκεφάλου με μέρη σώματος).
Η Ενέργεια που χρειάζεται κάθε άνθρωπος γι αυτές τις λειτουργίες ονομάζεται βασικός μεταβολισμός και εξαρτάται:
από το φύλο,
τη μάζα του σώματός του
και την καθημερινή του δραστηριότητα.
Όλες οι τροφές δεν προσφέρουν την ίδια ποσότητα ενέργειας.
Αγγούρι 63 kJ
(Στις εικόνες οι θερμίδες (Kj) είναι για 100 γραμμάρια)
Μακαρόνια 1112
Πίτσα 1238
Ρεβίθια σούπα 753
Coca Cola 150
Ψωμί 753
Γάλα αγελαδινό 280
Για να λειτουργεί κανονικά ο οργανισμός του ανθρώπου θα πρέπει να παίρνει από τις τροφές την ποσότητα ενέργειας που χρειάζεται. Θα πρέπει ανάλογα με την ηλικία και την εργασία του να ακολουθεί μια σωστή διατροφή.
aaaaaaaaaaaaaa
Μονάδες μέτρησης της ενέργειας
Kilojoule (kJ) Κιλοτζάουλ
Kcal (κιλοκάλ) - χιλιοθερμίδα
1 Kcal = 4,2 KJ
Αν η ενέργεια που παίρνουμε με το φαγητό μας είναι περισσότερηαπό αυτή που μας είναι απαραίτητη, αν τρώμε περισσότερο απ' όσο πρέπει, ο οργανισμός μας αποθηκεύει την παραπανίσια ενέργεια δημιουργώντας λίπος.
Εδώ μπορούμε να υπολογίσουμε τις καθημερινές μας ανάγκες σε θερμίδες συμπληρώνοντας το ύψος, το βάρος και την ηλικία μας:
ο ταξίδι της τροφής ξεκινάει από το στόμα.
