Πρόσεξε ότι αρσενικό και θηλυκό κλίνονται ακριβώς το ίδιο.
"Ο θρύλος του σκιάχτρου"
Η ιστορία ενός... διαφορετικού σκιάχτρου που ήθελε να αποκτήσει φίλους. Το πολυβραβευμένο αυτό animation είχε, μεταξύ άλλων, προταθεί για Oscar το 2005.
Για ποιο λόγο κατασκευάζονται;
Το σκιάχτρο του ποιήματος του βιβλίου μας κάνει καλά τη δουλειά του;
Δείτε το παρακάτω βίντεο.
Σε τι μοιάζει το σκιάχτρο με αυτό του βιβλίου μας; Πού διαφέρει; Ποια από τα χαρακτηριστικά του σκιάχτρου του βιβλίου μας δε διαθέτει;
Η µετοχή του παθητικού παρακειµένουσχηµατίζεται συνήθως από τον παθητικό αόριστο αν αφαιρέσουµε την κατάληξή του και την αντικαταστήσουµε µε τις καταλήξεις -µένος, -η, -ο.
Το κείμενο είναι μια περιγραφή ενός καφενείου και ενός κουρείου που η συγγραφέας Φωτεινή Φραγκούλη (Video) με πολύ νοσταλγία περιγράφει.
Εικόνες από την παιδική της ηλικία, όταν στο χωριό της υπήρχαν πολλά καφενεία τα οποία πλέον έχουν αντικατασταθεί από τουριστικά καταστήματα.
Θυμάται λοιπόν τα παλιά καφενεία , τα λουκούμια που την κερνούσε ο παππούς της , τη μυρωδιά από τα φαγητά και τα ποτά , τους ήχους από τα παιχνίδια στο καφενείο και το τζουκμπόξ.
Ακόμη, νοσταλγεί το κουρείο του πατέρα της και θυμάται χαρακτηριστικές λεπτομέρειες. Στη μνήμη της έχουν χαραχθεί οι μυρωδιές από τις κολόνιες , τα αρχοντικά έπιπλα , η θέα προς τη θάλασσα και οι καθρέφτες του.
Τώρα, που όλα αυτά έχουν χαθεί, εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης, η συγγραφέας προσπαθεί με αγωνία να τα κλείσει στην ψυχή της και να τα διαφυλάξει σαν πολύτιμο θησαυρό .
Παρομοίωση ονομάζεται το σχήμα του λόγου κατά το οποίο για να τονίσουμε την ιδιότητα ενός ουσιαστικού, το συσχετίζουμε (το συγκρίνουμε) με κάτι άλλο πολύ γνωστόπου έχει την ίδια ιδιότητα σε πιο μεγάλο βαθμό. Η σύγκριση γίνεται με τις λέξεις σαν, λες και, μοιάζει με, όμοιος με, καθώς, θαρρείς, σάμπως, όπως, σαν να κ.ά.
π.χ. Είναι ψηλός σαν κυπαρίσσι.
Μην ξεχνάμε όμως πως το σαν έχει και χρονική έννοια
π.χ. Σαν (όταν) έρθεις, θα φύγουμε.
Κυριολεξία έχουμε όταν οι λέξεις μιας πρότασης χρησιμοποιούνται με την πραγματική (αρχική, βασική) σημασία τους
π.χ. Αγόρασα ένα χρυσό κόσμημα.
Μεταφορά ονομάζεται το σχήμα του λόγου κατά το οποίο οι λέξεις μιας πρότασης δε χρησιμοποιούνται με την πραγματική σημασία τους,αλλά αποδίδουν μια διαφορετική ιδιότητα, που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, αν και έχει κάποια ομοιότητα
π.χ. Ο Γιώργος έχει χρυσή καρδιά (εννοώντας πως ο Γιώργος είναι πολύ καλό παιδί).
πρέφα: παιχνίδι με τράπουλα 32 χαρτιά 3 πάικτες , δύσκολο στην εκμάθησή του, χαρακτηρίζεται σαν “εγκεφαλικό”. Γι΄αυτό ο λαός, αν κάποιος δεν καταλαβαίνει κάτι, λέει: “δεν το πήρε πρέφα”.
Μόλυβος: πόλη της Λέσβου. Το αρχαίο της όνομα ήταν Μήθυμνα, το οποίο συνυπάρχει ως σήμερα.
τράτα: μικρό σκάφος για ψάρεμα
αθερίνα: μικρό ψάρι, χρησιμοποιείται συχνά και ως δόλωμα
κανονάκια του κονιάκ: ποτηράκια του κονιάκ
Τζουκμπόξ: ημιαυτόματη συσκευή αναπαραγωγής μουσικής, συνήθως λειτουργεί με κέρματα, η οποία μπορεί να παίξει επιλεγμένα τραγούδια.
...και το μυστικό:
Στις καταλήξεις «-μαι» και «-ται»βάζουμε πάντοτε αι,
εκτός αν κρύβεται το εμείς και το εσείς. Τότε βάζουμεε.
Αρκετά εύκολα διακρίνουμε ότι οι προτάσεις δεν είναι ίδιες, δεν αποτελούνται από τα ίδια συστατικά.
Ας τις αναλύσουμε συντακτικά:
Υπκ ρήμα αντ 1η Ο Γιάννης έφαγε τυρόπιτα
Ρήμααντ 2ηΈφαγετυρόπιτα
υπκρήμαπρσδ προσδ αντ 3η Ο Γιάννηςέφαγεμιαωραίατυρόπιτα
Υπκυπκρήμααντ 4ηΟ Γιάννης και ο Πέτροςέφαγαντυρόπιτα
Διαπιστώνουμε ότι η 1η αποτελείται από υποκείμενο ρήμα και αντικείμενο.
Από τη 2η πρόταση λείπει το υποκείμενο,
στην 3η έχουμε εκτός από το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο κι άλλες λέξεις (προσδιορισμούς),
ενώ στην 4η έχουμε δύο υποκείμενα.
Μελετώντας τις προτάσεις ως προς τα συστατικά/δομή τους, αφού διαπιστώνουμε ότι μπορούμε να έχουμε πολλές παραλλαγές, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι μπορούμε να τις κατατάξουμε σε τέσσερις κατηγορίες:
Απλή λέγεται η πρόταση που αποτελείται από τους κύριους όρους, δηλ. περιλαμβάνει τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες για να δηλωθεί ένα νόημα, για να μεταδοθεί ένα μήνυμα.
Κύριοι όροι της πρότασης θεωρούνται το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο.
Οι μορφές που μπορεί να έχει μια απλή πρόταση είναι οι εξής:
Ο Γιάννηςκοιμάται. α) υπ. + ρήμα
Ο Γιάννηςέφαγε τυρόπιτα. β) υπ. + ρήμα + αντικείμενο
Ο Γιάννηςείναικαλός. γ) υπ. + ρήμα + κατηγορούμενο
Ελλειπτική πρόταση
Ελλειπτική λέγεται η πρόταση, όταν κάποιος από τους βασικούς όρους λείπει, γιατί εννοείται εύκολα. Στον καθημερινό μας λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως ελλειπτικές προτάσεις.
Τι κάνεις; - Λείπει το υποκείμενο εσύ
Είμαι καλά. ή (Καλά) - Λείπει το υποκείμενο εγώ (Λείπει και το υποκείμενο εγώ και το ρήμα είμαι)
Εσύ; - Λείπει το ρήμα τι κάνεις
Επαυξημένη πρόταση
Επαυξημένη λέγεται η πρόταση, όταν εκτός από τους βασικούς όρους περιλαμβάνει και προσδιορισμούς.
ΟόμορφοςΓιάννης κοιμάται ήσυχα στο κρεβάτι.
Οπεινασμένος Γιάννης έφαγε μια μεγάλη και νόστιμη τυρόπιτα.
Σύνθετη πρόταση
Σύνθετη λέγεται η πρόταση που περιλαμβάνει κάποιο όρο δύο φορές ή περισσότερες (εκτός, βέβαια, από το ρήμα). π.χ.
α) Ο Γιάννηςκαι η Ελένηκοιμούνται 2 υποκείμενα+ ρήμα
β) Ο Γιάννηςέφαγετυρόπιτα και κουλούρι. υπ. + ρήμα+ 2 αντικείμενα
γ) Ο Γιάννηςείναικαλός και γλυκός. υπ. + ρήμα + 2 κατηγορούμενα
δ) Ο Γιάννης και η Ελένηέφαγαντυρόπιτα και κουλούρι. 2 υποκείμενα + ρήμα + 2 αντικείμενα
ε) Ο Γιάννης και η Ελένηείναικαλοί και όμορφοι 2 υποκείμενα + ρήμα + 2 κατηγορούμενα
Συνδυασμός ειδών
Είναι προφανές ότι στο λόγο δε συναντάμε πάντα αυτά τα τέσσερα είδη, έτσι όπως τα εξετάσαμε. Πολύ συχνά οι προτάσεις που χρησιμοποιούμε είναι ταυτόχρονα παραπάνω από ένα είδος, π.χ.
α) Τι κάνεις σήμερα; - ελλειπτική & επαυξημένη
ελλειπτική γιατί λείπει το υποκείμενο εσύ, επαυξημένη γιατί υπάρχει ο προσδιορισμός: σήμερα
β) Να ο Μενέλαος και η ωραία Ελένη! - σύνθετη & ελλειπτική & επαυξημένη
σύνθετη γιατί έχει δύο υποκείμενα: Μενέλαος - Ελένη, ελλειπτική γιατί λείπει το ρήμα, επαυξημένη γιατί υπάρχει ο προσδιορισμός: ωραία
Το μόνο είδος που δεν μπορεί να συνδυαστεί είναι η απλή πρόταση.
Οι προτάσεις ως προς τα συστατικά/δομή
Απλές , επαυξημένες , ελλειπτικές και σύνθετες προτάσεις
Πώς βρίσκουμε το υποκείμενο , το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο
Το Αγροτικό Λαογραφικό Μουσείο Ιτέας πραγματοποίησε την αναβίωση της σποράς, του θερισμού και του αλωνισμού. Παρακολουθήστε το video.
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΡΙΣΜΟΥ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΑΛΩΝΙΣΜΑ
Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ
Καλοκαίρι με δρεπάνι, τσουγκράνα και αμίλητο νερό
Τα παλιά χρόνια
Ο θερισμός ήταν σωστό πανηγύρι. Άρχιζε στις αρχές του Ιούνη και τελείωνε μέσα Ιουλίου. Οι κάτοικοι του χωριού μετακόμιζαν οικογενειακώς στα χωράφια και έμεναν στις καλύβες σχεδόν όλο το καλοκαίρι. Φόρτωναν στα μουλάρια τα πράγματά τους και ξεκινούσαν για τα χωράφια. Μαζί τους έπαιρναν τις κότες, τις κατσίκες και ότι άλλο νόμιζαν απαραίτητο. Το χωριό ερήμωνε.
Στο θέρο συμμετείχαν όλα τα μέλη της οικογένειας. Ακόμα και τα μικρά παιδιά, τα οποία κουβαλούσαν νερό, εργαλεία κά. Μάλιστα οι γυναίκες που είχαν μωρά τα φορτώνονταν στην πλάτη τους και θέριζαν.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν τα δρεπάνια το λελέκι, η παλαμαριά και η δακτυλήθρα.
Το δρεπάνι έχει κοντή ξύλινη λαβή και χρησίμευε στο θερισμό των ψηλών σταχυών. Αντίθετα το λελέκι έχει μακρύτερη λαβή από το δρεπάνι και χρησίμευε στο θερισμό των χαμηλών σταχυών.
Η δακτυλήθρα και η παλαμαριά είναι ξύλινες κατασκευές που προσαρμοζόταν στα δάχτυλα και στην παλάμη και είχαν θέσεις για ένα, δύο ή και τρία δάχτυλα. Τη χρησιμοποιούσε ο θεριστής για να πιάνει και να θερίζει περισσότερα στάχυα, αλλά και για προστασία από τα φίδια.
Η δουλειά άρχιζε νωρίς το πρωί με τη δροσιά. Όταν ο ήλιος ανέβαινε ψηλά, για να προστατευτούν, οι γυναίκες φορούσαν μια άσπρη μαντίλα, το τλουπάνι, ή ένα πανί, την κλάκα και οι άντρες καπέλα, τις ασκιάδες, που έφτιαχναν πρόχειρα από στάχυα ή αγόραζαν.
Στο αριστερό χέρι φορούσαν την παλαμαριά, ένα ξύλινο γάντι, για να πιάνουν τα στάχυα και να μην κόβονται και με το δεξί κρατούσαν το δρεπάνι για να τα κόβουν. Τα στάχυα τα έβαζαν δίπλα τους σε μικρούς σωρούς, τα δεμάτια.
Κάποιος είχε τη φροντίδα να τα δένει. Έκανε ζωνάρια από τα ίδια τα στάχυα, τα οποία προηγουμένως είχε βρέξει να μαλακώσουν και να μη σπάζουν. Στη συνέχεια τα φόρτωνε στα μουλάρια και τα μετέφερε στο αλώνι. Εκεί τα τοποθετούσε το ένα πάνω στο άλλο, φτιάχνοντας μικρούς λόφους, τις θημωνιές.
Το μεσημέρι σταματούσαν για φαγητό στη σκιά κάποιου δέντρου. Αν δεν υπήρχε δέντρο, τότε φρόντιζαν να φτιάξουν ένα πρόχειρο κιόσκι με ξύλα και κλαδιά. Το φαγητό τους ήταν πρόχειρο. Ψωμί, όσπρια, ελιές, ψάρι παστό, σκορδαλιά και ξυδοπαπάρα, την οποία έφτιαχναν με νερό, ξύδι , αλάτι και ψωμί. Μετά το μεσημέρι ξεκινούσαν και πάλι το θερισμό μέχρι αργά το απόγευμα. Για να τελειώνουν γρήγορα, η μία οικογένεια βοηθούσε την άλλη.
Μερικοί στη μέση κάθε χωραφιού άφηναν μερικά στάχυα άκοπα, όρθια, για να είναι γεροί και την άλλη χρονιά.
Όταν θερίζονταν όλα τα χωράφια, άρχιζε το αλώνισμα. Κάθε οικογένεια είχε το δικό της αλώνι κοντά στην καλύβα της. Το αλώνι ήταν ένας χώρος, τον οποίο προηγουμένως είχαν στρώσει με πλατιές πέτρες ή κοπριά αγελάδας διαλυμένη σε νερό. Η κοπριά έχει την ιδιότητα να σκληραίνει αφού στεγνώσει. Αυτό το έκαναν για να μη βγαίνει το χώμα από κάτω και ανακατεύεται με το σιτάρι. Στη μέση τοποθετούσαν έναν ξύλινο στύλο, στον οποίο έδεναν τα ζώα για να περιστρέφονται.
Έπαιρναν μερικά δεμάτια και τα έστρωναν στο αλώνι. Μετά ζεύανε στα μουλάρια ή στα βόδια τη δοκάνη. Η δοκάνη ήταν ένα πλατύ ξύλο, που στο κάτω μέρος είχε κοφτερές πέτρες. Πάνω στην δοκάνη καθόταν ένας άνθρωπος για να δίνει βάρος. Καθώς γύριζαν τα ζώα, η δοκάνη έκοβε στα στάχυα και έβγαινε το σιτάρι.
Επειδή όμως ήταν ανακατεμένο με άχυρα, για να το ξεχωρίσουν έπρεπε να το λιχνίσουν. Προϋπόθεση για να γίνει το λίχνισμα ήταν να φυσάει. Γι αυτό φρόντιζαν τα αλώνια να είναι σε ύψωμα. Γέμιζαν έναν κουβά με σιτάρι και άχυρα και τον άδειαζαν από ψηλά πάνω σε ένα χαλί. Τα άχυρα, που ήταν ελαφρότερα από το σιτάρι, τα έπαιρνε ο αέρας και το σιτάρι έπεφτε κάτω.
