Ενότητα 4 - Διατροφή

Ευγένιος Τριβιζάς

Ο Ευγένιος Τριβιζάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Σπούδασε νομικά και οικονομικά και είναι καθηγητής εγκληματολογίας στην Αγγλία. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Reading, όπου διατελεί Ομότιμος Καθηγητής, και σε άλλα πανεπιστήμια. Είναι γνωστός ως συγγραφέας βιβλίων για παιδιά από τεσσάρων χρονών και πάνω. Όλα του τα έργα τα χαρακτηρίζει πρωτοτυπία και μεγάλη φαντασία.
Έχει γράψει γύρω στα 150 βιβλία που είναι: μυθιστορήματα, παραμύθια, θεατρικά έργα, αλφαβητάρια, διηγήματα, κόμικς, εκπαιδευτικά βιβλία και έχει συνεργαστεί με παιδικά περιοδικά. Από τα πιο γνωστά του έργα είναι η Φρουτοπία και το Νησί των πυροτεχνημάτων.

Μερικά από τα βιβλία του:

Διάβασε μια ενδιαφέρουσα και με πολύ χιούμορ συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα “Βήμα” στις 15/3/1998

Η πολύ λαίμαργη φάλαινα
που έφαγε τη θάλασσα

Μάθε για τις φάλαινες: Τα είδη , συνήθειες , δες βίντεο και πολλά ακόμη.

Η φαλαινοθηρία

Τα παλαιότερα χρόνια το κυνήγι των φαλαινών, η φαλαινοθηρία όπως ονομάζεται, ήταν πολύ συχνό φαινόμενο. Το λάδι από το λίπος αυτών των θηλαστικών, οι μπαλένες και το κρέας ήταν περιζήτητα και πληρώνονταν ακριβά από τους αγοραστές.

Το ανελέητο κυνήγι τους μείωσε σημαντικά τον αριθμό των φαλαινών και οδήγησε στην εξαφάνιση κάποιων ειδών. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια παγκόσμια κίνηση για να προστατευτούν οι φάλαινες, μια και ακόμη απειλούνται από κράτη όπως η Ιαπωνία και η Ισλανδία που επιτρέπουν τη φαλαινοθηρία.

Στιγμιότυπο από την ταινία Moby Dick (1956) με τον Gregory Peck.

Φάλαινες στο Αιγαίο;

Συνταγές μαγειρικής

Διάβασε το βιβλίο του Τριβιζά “Πώς να καταβροχθίσετε ένα Ουράνιο Τόξο”

Οι εγκλίσεις του ρήματος

Εργασία 1: H διατροφή των αρχαίων Eλλήνων from 2dimierap

Τι θα μάθουμε

Α. Οι εγκλίσεις του ρήματος και ο σχηματισμός της Προστακτικής των σύνθετων ρημάτων

Β. Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές προτάσεις

Γ. Το θαυμαστικό, το ερωτηματικό, τα αποσιωπητικά, τα διαλυτικά, το ενωτικό, η απόστροφος και η υποδιαστολή

Δ. Τα παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων

Ε. Συμφράσεις και εκφράσεις

Στ. Αντώνυμα επίθετα

Ζ. Υποθετικές προτάσεις

Η. Οριστικό και αόριστο άρθρο

Θ. Τα διαλυτικά

λεξιλόγιο: διατροφή, κύματα, λαιμαργία, φάλαινα, συνταγή, μαγειρική, υλικά, εκτέλεση, παραδοσιακές γεύσεις, γιορτινό, νόστιμα, αρχαιότητα, γεύματα, διαφήμιση, εφημερίδα, τηλεόραση, περιοδικά, ραδιόφωνο, υγιεινή μεσογειακή διατροφή, γευστική, ποιότητα, ποικιλία, πεπτικό σύστημα, συνθηματική φράση, σλόγκαν, ζυμαρικά, γαλακτοκομικά, αλλαντικά, λαχανικά, φρούτα, τηγανίζω, ψήνω, σωματική ανάπτυξη, ελαιόλαδο, νηστικός, δίαιτα, χορτοφάγος, κρεατοφάγος, νηστίσιμος, άψητος, νόστιμος.

Οικογένεια λέξεων:

 Υπερθετικός βαθμός με σύνθετες λέξεις (όλος, θεός, κατά, πέντε, τρις + επίθετο => θεονήστικος, ολόφρεσκος , πεντανόστιμος κτλ.)

οριστική Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

υποτακτική Όταν δένω τα κορδόνια των παπουτσιών, μη με ενοχλείς.

προστακτική Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.

απαρέμφατο Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

μετοχή α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ

β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.

Οι διάφορες μορφές που παίρνει το ρήμα για να εκφράσει τη διάθεση ή τη γνώμη αυτού που μιλάει (ομιλητή) ονομάζονται εγκλίσεις.

Οι εγκλίσεις είναι πέντε:

οριστική (πραγματική/βέβαιη)
υποτακτική (επιθυμητή/αβέβαιη)
προστακτική (απαιτούμε να γίνει)
απαρέμφατο
μετοχή

Οι εγκλίσεις χωρίζονται σε:

προσωπικές (οριστική, υποτακτική, προστακτική)

Απρόσωπες (απαρέμφατο, μετοχή)

ονομάζονται προσωπικές εγκλίσεις, γιατί έχουν ξεχωριστούς τύπους για τα διάφορα πρόσωπα κάθε αριθμού, π.χ. τρέχω, τρέχεις, τρέχει…

ονομάζονται απρόσωπες εγκλίσεις γιατί δεν έχουν ξεχωριστούς τύπους για τα διάφορα πρόσωπα κάθε αριθμού, π.χ. δένοντας, αγαπημένος.

Οριστική:

παρουσιάζει μια πράξη ως πραγματική και βέβαιη .
Έχει όλους τους χρόνους.
Παίρνει άρνηση δεν.

Το μάθημα τελείωσε.

Το μάθημα τελειώνει σε λίγο.

Δεν τελείωσε το μάθημα.

Υποτακτική:

φανερώνει κάτι που επιθυμούμε ή περιμένουμε να γίνει.
Έχει : Εξακολουθητική (Ενεστώτα)* :
να γράφω – να γράφομαι

- Συνοπτική (Αορίστου):
να γράψω – να γραφτώ

- Συντελεσμένη (Παρακείμενου):
να έχω γράψει – να έχω γραφτεί

Παίρνει άρνηση μη(ν) και δε(ν).
Σχηματίζεται βάζοντας μπροστά από το ρήμα ένα από τα μόρια ας, να ή κάποιον από τους συνδέσμους για να, όταν, πριν, άμα ή το αρνητικό μόριο μη(ν).

Οι μαθητές ας μαζευτούν στην αυλή.

Αν βρω λίγο χρόνο, θα ζωγραφίσω.

Αν δεν έχει συγκοινωνία, να μην ξεκινήσει να έρθει.

Προστακτική:

φανερώνει προσταγή, επιθυμία, ευχή.
Σχηματίζεται μόνο στο 2ο πρόσωπο ενικού και πληθυντικού (εσύ – εσείς)
Έχει - Εξακολουθητική (Ενεστώτα): γράφε, γράφετε – (γράφου), γράφετε
- Συνοπτική (Αορίστου): γράψε, γράψτε – γράψου, γραφτείτε
- Παρακείμενου (σπάνια): έχε γραμμένο, έχετε γραμμένο
Δεν έχει άρνηση **. Σε περίπτωση που θέλουμε να «προστάξουμε», να ζητήσουμε από κάποιον να μην κάνει κάτι (να δηλώσουμε αρνητικό νόημα), την προστακτική αντικαθιστά η υποτακτική (με άρνηση μη[ν]).

Ανοίξτε τα παράθυρα.

Σύρε, παιδί μου, στο καλό.

Μη φωνάζετε έτσι.

Προσωπικές

Απρόσωπες

Μετοχή:

Α. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τη λεγόμενη ενεργητική μετοχή που είναι στην ενεργητική φωνή, σε χρόνο ενεστώτα και είναι άκλιτη.

Σχηματίζεται προσθέτοντας στο θέμα του ρήματος την κατάληξη -οντας (αν δεν τονίζεται) και -ώντας (αν τονίζεται).
Πιστεύοντας πιο πολύ στον εαυτό σου, θα τα καταφέρεις. (πιστεύω -> πιστεύοντας)
Κοιτώντας το δέντρο, χάνεις το δάσος. (κοιτώ -> κοιτώντας)

Β. Στη δεύτερη κατηγορία έχουμε τις παθητικές μετοχές που είναι στην παθητική φωνή, σε χρόνο παρακείμενο και είναι τύποι που κλίνονται όπως τα επίθετα.

Η παθητική μετοχή σχηματίζεται προσθέτοντας στο θέμα του ρήματος του ενεστώτα ή του αορίστου τις καταλήξεις –μένος , -μένη , -μένο
Οι ενδιαφερόμενοι να προσκομίσουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά στην γραμματεία. (ενδιαφέρομαι -> ενδιαφερόμενος)
Το πληγωμένο ζώο βογκούσε από τον πόνο. (πληγώνω -> πληγωμένος).
Ο Κώστας ήταν πολύ χαρούμενος μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. (χαίρομαι -> χαρούμενος)

Απαρέμφατο:

Είναι άκλιτος ρηματικός τύπος που μας χρησιμεύει στο να σχηματίζουμε τους συντελεσμένους χρόνους των ρημάτων.

Παρακείμενος: έχω βάψει – έχω βαφτεί

Υπερσυντέλικος: είχα βάψει – είχα βαφτεί

Συντελεσμένος μέλλοντας: θα έχω βάψει – θα έχω βαφτεί

Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄

Εγκλίσεις

Είδη κειμένων

*ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Στο νέο βιβλίο Γραμματικής της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού η υποτακτική (και η Προστακτική) θεωρούνται άχρονες εγκλίσεις, σε αντίθεση με τις παλιότερες γραμματικές π.χ Τριανταφυλλίδη. Έτσι η Υποτακτική Ενεστώτα αναφέρεται ως εξακολουθητική , του Αορίστου ως Συνοπτική και του Παρακειμένου ως Συντελεσμένη.

προσταγή

ευχή

Απαγόρευση -
(Υποτακτική)

Πολλά ρήµατα στον αόριστο, όπως και στον παρατατικό, παίρνουν το ε ως αύξηση.

τρέχω έτρεξα

γράφω έγραψα

Η συλλαβή αυτή παραμένει όταν τονίζεται και φεύγει όταν δεν τονίζεται:

έτρεξα, αλλά τρέξαμε

έγραψα, αλλά γράψαμε

Στα σύνθετα ρήµατα αυτή η αύξηση µπαίνει ανάµεσα στην πρόθεση και στο ρήµα.

ανα + τρέχω = ανατρέχω - ανέτρεξα

διά + γράφω = διαγράφω - διέγραψα

ΠΡΟΣΟΧΗ! Η αύξηση υπάρχει μόνο στην οριστική και όχι στις άλλες

εγκλίσεις. Επομένως, η προστακτική αορίστου σχηματίζεται χωρίς αύξηση.

Οριστική Αορίστου Προστακτική Αορίστου

(Αυτός) ανέτρεξε (εσύ) ανάτρεξε (χωρίς αύξηση)
(Αυτός) διέγραψε (εσύ) διάγραψε (χωρίς αύξηση)

Προστακτική σύνθετων ρημάτων

QUIZ Να βρεθεί η έγκλιση των ρημάτων

**έχει η προστακτική άρνηση ή όχι;
Στην πρόσφατη γραμματική του Γυμνασίου και του Δημοτικού δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
Στο παλιό συντακτικό του Γυμνασίου δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται και αποφατικά.
Στη «Νεοελληνική Σύνταξις» του Τζάρτζανου, δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται μόνο καταφατικά και οι περιπτώσεις με την άρνηση (π.χ. μη γελάτε) είναι υποτακτική.

Στη γραμματική των Holton, Mackridge, Φιλιππάκη, εκδ. Πατάκη, σελ. 207, αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η προστακτική δεν έχει άρνηση. ΠΗΓΗ: ipap

ΕΝΟΤΗΤΑ 4 Διατροφή

Βιβλίο μαθητή

Τετράδιο εργασιών

Γλώσσα ΣΤ΄ Τάξης

Υποενότητες

Η πολύ λαίμαργη φάλαινα που έφαγε τη θάλασσα

Συνταγές μαγειρικής

Στη διαφήμιση … όλα είναι δυνατά

Η χελώνα και ο Ρεβιθάκης

Quiz - Επαναληπτικές ασκήσεις

Ενότητα 4 : Διατροφή

Επαναληπτικές Εργασίες

Οι αποτελεσματικές ή συμπερασματικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες εξαρτημένες προτάσεις που φανερώνουν το αποτέλεσμα μιας πράξης.

Οι αποτελεσματικές/συμπερασματικές προτάσεις αρχίζουν:

α. με αποτελεσματικούς συνδέσμους: ώστε και που.

Μετά τα ώστε και που συχνά υπάρχει το να:

π.χ. Έκανε τόσο κρύο που φορούσαμε μπουφάν και μέσα στο σπίτι.

Ήταν αρκετά ευγενικός ώστε να μου δώσει τη θέση του.

β. με φράσεις που χρησιμοποιούνται ως αποτελεσματικοί σύνδεσμοι (με αποτέλεσμα να):

π.χ. Κάνω πολλές δουλειές ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα να μην μπορώ

να αποδώσω σε καμία.

Η άρνηση στις αποτελεσματικές/συμπερασματικές προτάσεις είναι

δε(ν) ή μη(ν).

Συχνά, στην πρόταση την οποία προσδιορίζουν οι αποτελεσματικές

προτάσεις, υπάρχουν οι δεικτικές αντωνυμίες τέτοιος, τέτοια, τέτοιο ή

τόσος, τόση, τόσο ή τα επιρρήματα τόσο, έτσι.

π.χ. Με είχε ενοχλήσει τόσο ώστε να μη θέλω να τον ξαναδώ στα μάτια μου.

αποτελεσματικές/συμπερασματικές προτάσεις

Αποτελεσματικές – Συμπερασματικές προτάσεις from Γιάννης Φερεντίνος

Ασκήσεις

Υποτακτική - Προστακτικη

Προστακτική σύνθετων ρημάτων

Η προστακτική from Γιάννης Φερεντίνος

Το επίρρημα και τα παραθετικά του
Θεωρία και Ασκήσεις

Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων from Γιάννης Φερεντίνος

Μερικές φορές, θέλω να εκφράσω σύγκριση στα επιρρήματα:

– Ορέστη, φέρε μου σε παρακαλώ το βαζάκι με το γλυκό.

– Πού είναι;

– Χαμηλά, στο ράφι της κουζίνας.

– Δεν το βρίσκω. Είναι κοντά στο μπολ με τα φρούτα;

– Όχι, χαμηλότερα.

– Εκεί που έχεις ένα βαζάκι που λέει «ζάχαρη»;

– Όχι, όχι, ακόμα πιο χαμηλά.

– Α, το βρήκα. Ε, μα ήταν πάρα πολύ χαμηλά, γι’ αυτό δεν το βρήκα εύκολα.

Τα παραθετικά των επιρρημάτων μοιάζουν με εκείνα των επιθέτων.

Ο συγκριτικός βαθμός σχηματίζεται:

• είτε μονολεκτικά, με τις καταλήξεις -ότερα και -ύτερα:

ωραία – ωραιότερα

βαθιά – βαθύτερα

• είτε περιφραστικά, με τη λέξη πιο:

ωραία – πιο ωραία

βαθιά – πιο βαθιά

Ο υπερθετικός σχηματίζεται:

• είτε μονολεκτικά, με τις καταλήξεις -ότατα, -ύτατα:

ωραία – ωραιότατα

βαθιά – βαθύτατα

• είτε περιφραστικά, με τα επιρρήματα πολύ, πάρα πολύ :

ωραία – πολύ ωραία

βαθιά – πάρα πολύ βαθιά

Στη διαφήμιση όλα είναι δυνατά

Παραθετικά επιρρημάτων και επιθέτων

Παραθετικά επιθέτων
Θεωρία και Ασκήσεις

Παραθετικά επιθέτων- Ανώμαλα παραθετικά

Θεωρία και Ασκήσεις

Όταν δύο λέξεις χρησιμοποιούνται σταθερά μαζί, τότε συχνά σχηματίζουν μια νέα έννοια, η οποία προέρχεται από την κύρια σημασία της κάθε λέξης. Αυτό το σχήμα λόγου λέγεται σύμφραση:
π.χ. οικογενειακή θαλπωρή, όρκος πίστεως, σοκολάτα αμυγδάλου, σχολικά είδη, οικολογική καταστροφή, παιδική χαρά, χαµένες πατρίδες

• Έκφραση είναι ένα σύνολο λέξεων που εκφράζει ένα ιδιαίτερο νόημα. Το νόημα μιας έκφρασης είναι μεταφορικό ή οφείλεται στο ύφος µε το οποίο τη λέµε,

π.χ. Μη µου πεις!, Tου άλλαξε τα φώτα, Θα σε χορέψω στο ταψί, Έγινε πυρ και µανία, Τρώει τα σίδερα, Του έσπασε τα νεύρα, Βρήκε το δάσκαλό της κτλ.

Συμφράσεις και εκφράσεις

Δημιουργία διαφήμισης

Όταν δημιουργείται ένα καινούριο προϊόν, για να ενημερωθεί ο καταναλωτής σχετικά με αυτό και να πειστεί να το αγοράσει, θα πρέπει το προϊόν αυτό να διαφημιστεί. Θα πρέπει να προσέξουμε η διαφήμισή μας να έχει τα εξής στοιχεία:

• εικόνα που να τραβά την προσοχή

• αναφορά του ονόματος και της μάρκας του προϊόντος

• έξυπνο σλόγκαν (δηλαδή μια μικρή, εύκολη και κυρίως διασκεδαστική φράση σχετική με το προϊόν ή το στοιχείο που το κάνει να ξεχωρίζει από άλλα του ίδιου είδους· συνήθως στο σλόγκαν κάνουμε λογοπαίγνιο και εκμεταλλευόμαστε κάποια μεταφορική φράση)

• ένα μικρό ενημερωτικό κείμενο για το προϊόν.

προσέχουμε να χρησιμοποιούμε:

• προστακτική έγκλιση

• θαυμαστικά, αποσιωπητικά ή ερωτηματικά

• παραθετικά επιθέτων.

Αντώνυµα ή αντίθετα ονοµάζονται δυο επίθετα που έχουν ακριβώς την αντίθετη σηµασία:

π.χ. νόστιμος – άνοστος,

γρήγορος – αργός

Υποθετικές προτάσεις - Υποθετικός λόγος from Γιάννης Φερεντίνος

Η χελώνα και ο Ρεβιθάκης

Αντώνυµα ή αντίθετα επίθετα

Υποθετικές προτάσεις - Υποθετικός λόγος