Κεφάλαιο 6ο - Οικοσυστήματα
Φυσικά ΣΤ΄ Τάξης
1. Τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα
ορεινό οικοσύστημα
θαλάσσιο οικοσύστημα
Το οικοσύστημα της Κερκίνης. Πολλά είδη πουλιών, περίπου 300, ζουν εκεί: φλαμίνγκο, πελεκάνοι, κ.λ.π.
)
)
Τροφικές αλυσίδες
Μελετώντας το ποιος οργανισμός τρώει ποιον μπορούμε να τοποθετήσουμε τους οργανισμούς σε μια σειρά, ώστε ο ένας να αποτελεί τροφή για τον άλλο.
Η αλυσίδα που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο λέγεται τροφική αλυσίδα.
• Πρώτα τοποθετούμε τα φυτά (αυτότροφοι οργανισμοί)
• στη συνέχεια τα φυτοφάγα ζώα
• μετά τα σαρκοφάγα .
Πάντοτε υπάρχουν περισσότερα φυτά από φυτοφάγα ζώα και περισσότερα φυτοφάγα ζώα από σαρκοφάγα.
Μελετώντας το ποιος οργανισμός τρώει ποιον μπορούμε να τοποθετήσουμε τους οργανισμούς σε μια σειρά, ώστε ο ένας να αποτελεί τροφή για τον άλλο.
Η αλυσίδα που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο λέγεται τροφική αλυσίδα.
• Πρώτα τοποθετούμε τα φυτά (αυτότροφοι οργανισμοί)
• στη συνέχεια τα φυτοφάγα ζώα
• μετά τα σαρκοφάγα .
Πάντοτε υπάρχουν περισσότερα φυτά από φυτοφάγα ζώα και περισσότερα φυτοφάγα ζώα από σαρκοφάγα.
Τροφική αλυσίδα
Τροφικά πλέγματα
Οι τροφικές σχέσεις είναι πολύ πιο πολύπλοκες απ' ό,τι μπορεί να φανεί στις τροφικές αλυσίδες, αφού όλα τα ζώα τρώνε περισσότερα από ένα είδη τροφής.
Για παράδειγμα, οι βάτραχοι δεν τρέφονται μόνο με ακρίδες αλλά και με άλλα έντομα και οι αλεπούδες δεν τρέφονται μόνο με κότες.
Κάθε ζώο ή φυτό μπορεί να γίνει τροφή για πολλά διαφορετικά είδη ζώων, άρα μπορεί να ανήκει σε περισσότερες από μία τροφικές αλυσίδες.
Η απεικόνιση των τροφικών σχέσεων στο οικοσύστημα είναι πληρέστερη στα τροφικά πλέγματα, που δείχνουν περισσότερες από μία τροφικές σχέσεις κάθε φορά.
Οι τροφικές σχέσεις είναι πολύ πιο πολύπλοκες απ' ό,τι μπορεί να φανεί στις τροφικές αλυσίδες, αφού όλα τα ζώα τρώνε περισσότερα από ένα είδη τροφής.
Για παράδειγμα, οι βάτραχοι δεν τρέφονται μόνο με ακρίδες αλλά και με άλλα έντομα και οι αλεπούδες δεν τρέφονται μόνο με κότες.
Κάθε ζώο ή φυτό μπορεί να γίνει τροφή για πολλά διαφορετικά είδη ζώων, άρα μπορεί να ανήκει σε περισσότερες από μία τροφικές αλυσίδες.
Η απεικόνιση των τροφικών σχέσεων στο οικοσύστημα είναι πληρέστερη στα τροφικά πλέγματα, που δείχνουν περισσότερες από μία τροφικές σχέσεις κάθε φορά.
Τροφικά πλέγματα
2. Επίδραση του ανθρώπου
στα οικοσυστήματα
στα οικοσυστήματα
)
)
Έτσι, αν μια επιδημία μειώσει το πλήθος των λαγών σε μια περιοχή, θα αυξηθεί το πλήθος των φυτών με τα οποία τρέφονται οι λαγοί. Αυτό θα έχει ως συνέπεια οι λαγοί που έχουν απομείνει να βρίσκουν πιο εύκολα τροφή, οπότε θα πολλαπλασιάζονται πιο γρήγορα και το πλήθος τους θα αυξηθεί πάλι.
Εάν ο άνθρωπος εξοντώσει τα φίδια που βρίσκονται σε μια περιοχή, οι πληθυσμοί των ποντικών θα αυξηθούν υπερβολικά και τα σιτηρά θα καταστραφούν. Η μείωση λοιπόν των φιδιών και η αύξηση των ποντικών αποτελούν διαταραχή για το οικοσύστημα.
Αν μειωθεί ο αριθμός των βατράχων μιας περιοχής, τότε θα αυξηθούν οι ακρίδες, που με τη σειρά τους θα καταστρέψουν μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών και θα μειωθεί επίσης ο αριθμός των ζώων που τρώνε τους βατράχους.
Αν μειωθεί ο αριθμός των βατράχων μιας περιοχής, τότε θα αυξηθούν οι ακρίδες, που με τη σειρά τους θα καταστρέψουν μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών και θα μειωθεί επίσης ο αριθμός των ζώων που τρώνε τους βατράχους.
Τι θα συνέβαινε στην παρακάτω τροφική αλυσίδα
αν οι άνθρωποι εξόντωναν όλα τα φίδια;
αν οι άνθρωποι εξόντωναν όλα τα φίδια;
)
Παίξε με τις τροφικές αλυσίδες
Στα οικοσυστήματα, οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν, αφού κάθε οργανισμός επηρεάζει τους υπόλοιπους και επηρεάζεται από αυτούς.
Όταν εμφανιστούν διαταραχές σε ένα οικοσύστημα, αυτό προσπαθεί να τις εξισορροπήσει με τους "μηχανισμούς" του.
Όταν εμφανιστούν διαταραχές σε ένα οικοσύστημα, αυτό προσπαθεί να τις εξισορροπήσει με τους "μηχανισμούς" του.
Αν η φύση με τους μηχανισμούς της δεν τα καταφέρει, καταστρέφονται πολλά είδη φυτών και εξαφανίζονται πολλά είδη ζώων.
Στη διάρκεια της ιστορίας της Γης, πολλές φορές συνέβησαν αλλαγές στο κλίμα ή καταστροφές τόσο έντονες, ώστε πολλά ζώα και φυτά εξαφανίστηκαν.
Στη διάρκεια της ιστορίας της Γης, πολλές φορές συνέβησαν αλλαγές στο κλίμα ή καταστροφές τόσο έντονες, ώστε πολλά ζώα και φυτά εξαφανίστηκαν.
Εδώ και εκατομμύρια χρόνια η ζωή στη γη στηρίζεται στην ενέργεια του ήλιου και στην προστασία που παρέχει η ατμόσφαιρα από την επικίνδυνη ακτινοβολία του.
Σήμερα ο άνθρωπος πάει να καταστρέψει αυτό το μηχανισμό ισορροπίας που έχει ο πλανήτης μας με:
· τις πυρκαγιές των δασών.
· την παράνομη υλοτομία.
· τη χρήση εντομοκτόνων και φυτοφαρμάκων.
· τα βιομηχανικά και όχι μόνο απόβλητα.
· το παράνομο κυνήγι και η παράνομη αλιεία.
· τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και των νερών
Σήμερα ο άνθρωπος πάει να καταστρέψει αυτό το μηχανισμό ισορροπίας που έχει ο πλανήτης μας με:
· τις πυρκαγιές των δασών.
· την παράνομη υλοτομία.
· τη χρήση εντομοκτόνων και φυτοφαρμάκων.
· τα βιομηχανικά και όχι μόνο απόβλητα.
· το παράνομο κυνήγι και η παράνομη αλιεία.
· τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και των νερών
Θαυμάστε τον σημερινό άνθρωπο....
Έτσι δημιουργήθηκαν μεγάλα οικολογικά προβλήματα στον πλανήτη, που είναι:
η αύξηση της θερμοκρασίας της γης (φαινόμενο του θερμοκηπίου) και το λιώσιμο των πάγων
η καταστροφή του όζοντος (Ο3), που μας προφυλάσσει από τις βλαβερές υπεριώδεις ακτινοβολίες του Ήλιου (τρύπα του όζοντος)
η καταστροφή του Αμαζονίου, που είναι ο πνεύμονας της Γης και βοηθά στη διατήρηση της κλιματολογικής ισορροπίας στον πλανήτη.
η αύξηση της θερμοκρασίας της γης (φαινόμενο του θερμοκηπίου) και το λιώσιμο των πάγων
η καταστροφή του όζοντος (Ο3), που μας προφυλάσσει από τις βλαβερές υπεριώδεις ακτινοβολίες του Ήλιου (τρύπα του όζοντος)
η καταστροφή του Αμαζονίου, που είναι ο πνεύμονας της Γης και βοηθά στη διατήρηση της κλιματολογικής ισορροπίας στον πλανήτη.
Σήμερα ο άνθρωπος καταστρέφει το δάσος του Αμαζονίου για να δημιουργήσει καλλιεργήσιμα εδάφη ή κατοικήσιμες εκτάσεις. Αυτός ο πνεύμονας της γης καταστρέφεται. Ο μηχανισμός εξισορρόπησης της φύσης δεν μπορεί να λειτουργήσει στον Αμαζόνιο εξαιτίας αυτής της καταστροφικής παρέμβασης του ανθρώπου.
Στο οικοσύστημα του Αμαζονίου (Νότια Αμερική) ζει το 1/3 των ειδών των οργανισμών που συναντιούνται στη γη.
Ταυτόχρονα παράγεται τεράστια ποσότητα οξυγόνου, γι’ αυτό Αμαζόνιος λέγεται πνεύμονας της γης. Οι υδρατμοί που παράγονται είναι τόσο πολλοί που επηρεάζουν το κλίμα όλης της γης.
Στο οικοσύστημα του Αμαζονίου (Νότια Αμερική) ζει το 1/3 των ειδών των οργανισμών που συναντιούνται στη γη.
Ταυτόχρονα παράγεται τεράστια ποσότητα οξυγόνου, γι’ αυτό Αμαζόνιος λέγεται πνεύμονας της γης. Οι υδρατμοί που παράγονται είναι τόσο πολλοί που επηρεάζουν το κλίμα όλης της γης.
Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου
)
)
)
Τα τελευταία χρόνια ο άνθρωπος έχει αρχίσει να ενδιαφέρεται ζωηρά για τα
οικοσυστήματα και έχει πάρει μέτρα για να μειώσει τις αρνητικές του παρεμβάσεις.
" Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα
του καθενός", αναφέρεται στο άρθρο 24 του Συντάγματος της Ελλάδας, δείχνοντας το
ενδιαφέρον της πολιτείας για την προστασία του.
Στη χώρα μας έχουν δημιουργηθεί 10 εθνικοί δρυμοί, για την προστασία της χλωρίδας και
της πανίδας της περιοχής μας . Οι 10 εθνικοί δρυμοί είναι:
Έχουν ανακηρυχτεί προστατευόμενα είδη, ζώα που κινδυνεύουν με εξαφάνιση (όπως η καφέ
αρκούδα).
Θετικές παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον
Τέλος προστατεύονται και οι ελληνικοί υγροβιότοποι με τη συνθήκη Ramsar.
Γλωσσάρι...
• Οικοσύστημα ονομάζουμε το σύνολο των βιοτικών και αβιοτικών στοιχείων μιας περιοχής που διαρκώς αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο.
• Βιοτικά στοιχεία είναι αυτά που καθορίζονται από το είδος και το πλήθος των ζωντανών οργανισμών μιας περιοχής.
• Αβιοτικά στοιχεία είναι παράγοντες, όπως η ηλιοφάνεια, οι βροχοπτώσεις, το είδος του εδάφους, οι άνεμοι και η θερμοκρασία μιας περιοχής.
• Η τροφική αλυσίδα απεικονίζει την τροφική σχέση ανάμεσα σ' ένα φυτό, σ' ένα φυτοφάγο ζώο και σ' ένα σαρκοφάγο ζώο.
• Το τροφικό πλέγμα απεικονίζει τις τροφικές σχέσεις στη φύση, οι οποίες είναι πιο πολύπλοκες απ' ότι δείχνουν οι τροφικές αλυσίδες.
• Οικοσύστημα ονομάζουμε το σύνολο των βιοτικών και αβιοτικών στοιχείων μιας περιοχής που διαρκώς αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο.
• Βιοτικά στοιχεία είναι αυτά που καθορίζονται από το είδος και το πλήθος των ζωντανών οργανισμών μιας περιοχής.
• Αβιοτικά στοιχεία είναι παράγοντες, όπως η ηλιοφάνεια, οι βροχοπτώσεις, το είδος του εδάφους, οι άνεμοι και η θερμοκρασία μιας περιοχής.
• Η τροφική αλυσίδα απεικονίζει την τροφική σχέση ανάμεσα σ' ένα φυτό, σ' ένα φυτοφάγο ζώο και σ' ένα σαρκοφάγο ζώο.
• Το τροφικό πλέγμα απεικονίζει τις τροφικές σχέσεις στη φύση, οι οποίες είναι πιο πολύπλοκες απ' ότι δείχνουν οι τροφικές αλυσίδες.
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
ΣΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
ΣΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Με μια ματιά...
• Το σύνολο των οργανισμών που ζουν σε μια περιοχή καθώς και τα χαρακτηριστικά αυτής της περιοχής, όπως η ηλιοφάνεια, το είδος του εδάφους, η θερμοκρασία αποτελούν ένα οικοσύστημα.
• Για να διατηρηθεί ένα οικοσύστημα, χρειάζεται συνεχή προσφορά ενέργειας. Η βασική πηγή ενέργειας είναι ο Ήλιος.
• Μεταξύ των οργανισμών ενός οικοσυστήματος αναπτύσσονται τροφικές σχέσεις.
• Οι τροφικές αλυσίδες απεικονίζουν απλές, μόνο, τροφικές σχέσεις, περιγράφουν δηλαδή ποιος οργανισμός τρέφεται από ποιον, χωρίς να παρέχουν ποσοτικά στοιχεία. Σε αυτές απεικονίζεται μόνο ένα ζώο ως τροφή ενός άλλου.
• Στη φύση οι τροφικές σχέσεις είναι πιο πολύπλοκες. Η πολυπλοκότητα αυτή απεικονίζεται στα τροφικά πλέγματα.
• Κάθε διαταραχή ή κάθε ανθρώπινη επέμβαση σε ένα οικοσύστημα επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα όλους τους οργανισμούς του οικοσυστήματος.
• Το σύνολο των οργανισμών που ζουν σε μια περιοχή καθώς και τα χαρακτηριστικά αυτής της περιοχής, όπως η ηλιοφάνεια, το είδος του εδάφους, η θερμοκρασία αποτελούν ένα οικοσύστημα.
• Για να διατηρηθεί ένα οικοσύστημα, χρειάζεται συνεχή προσφορά ενέργειας. Η βασική πηγή ενέργειας είναι ο Ήλιος.
• Μεταξύ των οργανισμών ενός οικοσυστήματος αναπτύσσονται τροφικές σχέσεις.
• Οι τροφικές αλυσίδες απεικονίζουν απλές, μόνο, τροφικές σχέσεις, περιγράφουν δηλαδή ποιος οργανισμός τρέφεται από ποιον, χωρίς να παρέχουν ποσοτικά στοιχεία. Σε αυτές απεικονίζεται μόνο ένα ζώο ως τροφή ενός άλλου.
• Στη φύση οι τροφικές σχέσεις είναι πιο πολύπλοκες. Η πολυπλοκότητα αυτή απεικονίζεται στα τροφικά πλέγματα.
• Κάθε διαταραχή ή κάθε ανθρώπινη επέμβαση σε ένα οικοσύστημα επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα όλους τους οργανισμούς του οικοσυστήματος.
Μιά φορά κι έναν καιρό ήταν η ζωή - Η αλυσίδα της ζωής
Μιά φορά κι έναν καιρό ήταν η ζωή - 25 Επισκευές και μετατροπή
Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί για να επιβιώσουν χρειάζονται ενέργεια. Αυτήν την εξασφαλίζουν με την τροφή τους. Από την τροφή παίρνουν χημικές ουσίες, που τις διασπούν και παίρνουν την ενέργεια που χρειάζονται. Χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες:
• Στους αυτότροφους οργανισμούς ή παραγωγούς. Εδώ ανήκουν τα φυτά που χρησιμοποιούν την ενέργεια του ήλιου και παράγουν (συνθέτουν) μόνα τους την τροφή τους οπότε δε χρειάζεται να αναζητήσουν τροφή, σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οι αυτότροφοι οργανισμοί λέγονται και παραγωγοί.
• Στους ετερότροφους οργανισμούς ή καταναλωτές. Εδώ ανήκουν όλοι οι ζωικοί οργανισμοί, αφού δεν μπορούν να συνθέσουν οργανικές ουσίες μόνοι τους και πρέπει να καταναλώσουν άλλους οργανισμούς. Οι ετερότροφοι οργανισμοί λέγονται και καταναλωτές.
• Στους αυτότροφους οργανισμούς ή παραγωγούς. Εδώ ανήκουν τα φυτά που χρησιμοποιούν την ενέργεια του ήλιου και παράγουν (συνθέτουν) μόνα τους την τροφή τους οπότε δε χρειάζεται να αναζητήσουν τροφή, σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οι αυτότροφοι οργανισμοί λέγονται και παραγωγοί.
• Στους ετερότροφους οργανισμούς ή καταναλωτές. Εδώ ανήκουν όλοι οι ζωικοί οργανισμοί, αφού δεν μπορούν να συνθέσουν οργανικές ουσίες μόνοι τους και πρέπει να καταναλώσουν άλλους οργανισμούς. Οι ετερότροφοι οργανισμοί λέγονται και καταναλωτές.
Οι καταναλωτές ανάλογα με το είδος της τροφής που τρώνε χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
Φυτοφάγοι: έτσι ονομάζονται οι οργανισμοί που τρέφονται μόνο με φυτά.
Σαρκοφάγοι: έτσι ονομάζονται οι οργανισμοί που τρέφονται μόνο με άλλα ζώα.
Παμφάγοι: έτσι ονομάζονται οι οργανισμοί που τρέφονται και με φυτά και με ζώα.
Αποικοδομητές: έτσι ονομάζονται τα βακτήρια του εδάφους και οι μύκητες που διασπούν και τρέφονται με νεκρή ύλη.
Φυτοφάγοι: έτσι ονομάζονται οι οργανισμοί που τρέφονται μόνο με φυτά.
Σαρκοφάγοι: έτσι ονομάζονται οι οργανισμοί που τρέφονται μόνο με άλλα ζώα.
Παμφάγοι: έτσι ονομάζονται οι οργανισμοί που τρέφονται και με φυτά και με ζώα.
Αποικοδομητές: έτσι ονομάζονται τα βακτήρια του εδάφους και οι μύκητες που διασπούν και τρέφονται με νεκρή ύλη.
Tι είναι ένα οικοσύστημα;
Οικοσύστημα ονομάζουμε όλα τα φυτά, όλα τα ζώα ενός τόπου, τα στοιχεία του τόπου που δεν έχουν ζωή, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους.
Τα ζώα, τα φυτά, αλλά και κάποιοι, μικροί κυρίως, οργανισμοί, που βοηθούν στην αποσύνθεση των φυτών και των ζώων αποτελούν τα έμβια στοιχεία του οικοσυστήματος (γιατί έχουν ζωή).
Το νερό, το έδαφος, ο αέρας, το φως του ήλιου, το πόσο κρύος ή ζεστός είναι ο τόπος είναι τα άβια στοιχεία του οικοσυστήματος (γιατί δεν έχουν ζωή).
Οικοσύστημα μπορεί να είναι ένα δάσος, ένας ωκεανός, ένα ποτάμι ή μια λιμνη , ένα λιβάδι , μια έρημος ή μια ολόκληρη πόλη.
Οικοσύστημα ονομάζουμε όλα τα φυτά, όλα τα ζώα ενός τόπου, τα στοιχεία του τόπου που δεν έχουν ζωή, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους.
Τα ζώα, τα φυτά, αλλά και κάποιοι, μικροί κυρίως, οργανισμοί, που βοηθούν στην αποσύνθεση των φυτών και των ζώων αποτελούν τα έμβια στοιχεία του οικοσυστήματος (γιατί έχουν ζωή).
Το νερό, το έδαφος, ο αέρας, το φως του ήλιου, το πόσο κρύος ή ζεστός είναι ο τόπος είναι τα άβια στοιχεία του οικοσυστήματος (γιατί δεν έχουν ζωή).
Οικοσύστημα μπορεί να είναι ένα δάσος, ένας ωκεανός, ένα ποτάμι ή μια λιμνη , ένα λιβάδι , μια έρημος ή μια ολόκληρη πόλη.
1. Δέλτα Έβρου
2. Λίμνη Βιστονίδα και Πόρτο Λάγος
3. Λίμνη Ισμαρίδα και λιμνοθάλασσες Ροδόπης (παλιότερη ονομασία: Λίμνη Μητρικού και σύμπλεγμα λιμνών)
4. Δέλτα Νέστου
5.Λίμνες Βόλβη και Κορώνεια (Λαγκαδά)
6. Τεχνητή λίμνη Κερκίνη
7. Δέλτα ποταμών Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα και Αλυκή Κίτρους Πιερίας
8. Αμβρακικός κόλπος
9. Δέλτα Αχελώου και λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου
10. Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου και δάσος Στροφυλιάς
11. Λίμνη Μικρή Πρέσπα
2. Λίμνη Βιστονίδα και Πόρτο Λάγος
3. Λίμνη Ισμαρίδα και λιμνοθάλασσες Ροδόπης (παλιότερη ονομασία: Λίμνη Μητρικού και σύμπλεγμα λιμνών)
4. Δέλτα Νέστου
5.Λίμνες Βόλβη και Κορώνεια (Λαγκαδά)
6. Τεχνητή λίμνη Κερκίνη
7. Δέλτα ποταμών Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα και Αλυκή Κίτρους Πιερίας
8. Αμβρακικός κόλπος
9. Δέλτα Αχελώου και λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου
10. Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου και δάσος Στροφυλιάς
11. Λίμνη Μικρή Πρέσπα
Η ενότητα προτείνεται να μη διδαχθεί
Προτείνεται η αφαίρεση της ενότητας γιατί καλύπτει έννοιες που έχουν γίνει σε μικρότερες τάξεις
στη Μελέτη Περιβάλλοντος
Προτείνεται η αφαίρεση της ενότητας γιατί καλύπτει έννοιες που έχουν γίνει σε μικρότερες τάξεις
στη Μελέτη Περιβάλλοντος
