Κεφάλαιο 10ο - Φως
Φυσικά ΣΤ΄ Τάξης
5. Πώς βλέπουμε
Είναι τα μάτια μας πάντα αξιόπιστα;
Μπορούμε να εμπιστευόμαστε πάντα όσα βλέπουμε;
Μπορούμε να εμπιστευόμαστε πάντα όσα βλέπουμε;
Μάτι from Γρηγόρης Ζερβός
Το μάτι μας - Πως βλέπουμε - Παθήσεις ματιών
)
Πώς βλέπουμε;
Οι φωτεινές ακτίνες από ένα αντικείμενο , αφού περάσουν από τον κερατοειδή χιτώνα και την κόρη του ματιού, συγκεντρώνονται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.
Αυτό το σημείο είναι γεμάτο νευρικά κύτταρα, τα οποία στέλνουν μηνύματα μέσω των οπτικών νεύρων στον εγκέφαλο μας, έτσι ώστε να γνωρίζουμε τι ακριβώς βλέπουμε.
Οι φωτεινές ακτίνες από ένα αντικείμενο , αφού περάσουν από τον κερατοειδή χιτώνα και την κόρη του ματιού, συγκεντρώνονται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.
Αυτό το σημείο είναι γεμάτο νευρικά κύτταρα, τα οποία στέλνουν μηνύματα μέσω των οπτικών νεύρων στον εγκέφαλο μας, έτσι ώστε να γνωρίζουμε τι ακριβώς βλέπουμε.
Το μάτι μας αποτελείται από :
Α. Τον κερατοειδή χιτώνα, ο οποίος είναι διαφανής και προφυλάσσει το φακό του ματιού.
Β. Την ίριδα. Είναι το χρωματιτό μέρος του ματιού. Λειτουργεί όπως το διάφραγμα στη φωτογραφική μηχανή. Στο κέντρο της βρίσκεται η κόρη.
Γ. Την κόρη. Όταν υπάρχει πολύ φως μικραίνει, ενώ μεγαλώνει όταν υπάρχει λίγο φως. Ουσιαστικά η κόρη ρυθμίζει την ποσότητα του φωτός που θα περάσει στο μάτι.
Δ. Τον κρυσταλλοειδή φακό. Μέσα από αυτόν περνάει το φως. Έχει την ικανότητα να μεταβάλει την καμπυλότητά του για να βλέπουμε καθαρά το αντικείμενο που είναι μπροστά του. Είναι ένας συγκλίνων φακός.
Ε. Τον αμφιβληστροειδή χτιτώνα. Εδώ υπάρχουν εκατομμύρια φωτοευαίσθητα κύτταρα. Πάνω του σχηματίζεται ανεστραμμένο το είδωλο του αντικειμένου που βλέπουμε.
ΣΤ. Το οπτικό νεύρο. Αυτό μεταφέρει τα οπτικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο για επεξεργασία.
Α. Τον κερατοειδή χιτώνα, ο οποίος είναι διαφανής και προφυλάσσει το φακό του ματιού.
Β. Την ίριδα. Είναι το χρωματιτό μέρος του ματιού. Λειτουργεί όπως το διάφραγμα στη φωτογραφική μηχανή. Στο κέντρο της βρίσκεται η κόρη.
Γ. Την κόρη. Όταν υπάρχει πολύ φως μικραίνει, ενώ μεγαλώνει όταν υπάρχει λίγο φως. Ουσιαστικά η κόρη ρυθμίζει την ποσότητα του φωτός που θα περάσει στο μάτι.
Δ. Τον κρυσταλλοειδή φακό. Μέσα από αυτόν περνάει το φως. Έχει την ικανότητα να μεταβάλει την καμπυλότητά του για να βλέπουμε καθαρά το αντικείμενο που είναι μπροστά του. Είναι ένας συγκλίνων φακός.
Ε. Τον αμφιβληστροειδή χτιτώνα. Εδώ υπάρχουν εκατομμύρια φωτοευαίσθητα κύτταρα. Πάνω του σχηματίζεται ανεστραμμένο το είδωλο του αντικειμένου που βλέπουμε.
ΣΤ. Το οπτικό νεύρο. Αυτό μεταφέρει τα οπτικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο για επεξεργασία.
Παθήσεις του ματιού
Οι πιο γνωστές παθήσεις του ματιού είναι η μυωπία και η πρεσβυωπία.
Στη μυωπία οι ακτίνες του φωτός δεν συγκεντρώνονται στον αμφιβληστροειδή, όπως είναι το φυσιολογικό, αλλά σε κάποιο σημείο μπροστά από αυτόν. Για αυτόν το λόγο ο μύωπας δεν μπορεί να δει καθαρά τα αντικείμενα που βρίσκονται μακριά και κλείνει ελαφριά τα μάτια—αυτό φαίνεται και από την ετυμολογία της λέξης (μύω+οψ, που σημαίνει κλείνω τα μάτια). Για τη θεραπεία της προτείνονται αποκλείνοντες φακοί ή θεραπεία με λέιζερ.
Στην πρεσβυωπία δεν μπορεί να δει καθαρά τα κοντινά αντικείμενα ενώ βλέπει καλά τα μακρινά. Η δυσκολία αυτή είναι εντονότερη στο διάβασμα, ιδιαίτερα όταν υπάρχει χαμηλός φωτισμός. Οφείλεται στην αδυναμία του φακού να κάνει προσαρμογή και να εστιάσει κοντά, λόγω ηλικίας. Για τη θεραπεία της προτείνονται συγκλίνοντες φακοί αλλά άλλες θεραπείες π.χ. με λέιζερ, οι οποίες όμως δεν έχουν δώσει ως τώρα απόλυτα αποτελέσματα.
Άλλες παθήσεις είναι η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός, ο καταρράκτης κ.λπ.
Οι πιο γνωστές παθήσεις του ματιού είναι η μυωπία και η πρεσβυωπία.
Στη μυωπία οι ακτίνες του φωτός δεν συγκεντρώνονται στον αμφιβληστροειδή, όπως είναι το φυσιολογικό, αλλά σε κάποιο σημείο μπροστά από αυτόν. Για αυτόν το λόγο ο μύωπας δεν μπορεί να δει καθαρά τα αντικείμενα που βρίσκονται μακριά και κλείνει ελαφριά τα μάτια—αυτό φαίνεται και από την ετυμολογία της λέξης (μύω+οψ, που σημαίνει κλείνω τα μάτια). Για τη θεραπεία της προτείνονται αποκλείνοντες φακοί ή θεραπεία με λέιζερ.
Στην πρεσβυωπία δεν μπορεί να δει καθαρά τα κοντινά αντικείμενα ενώ βλέπει καλά τα μακρινά. Η δυσκολία αυτή είναι εντονότερη στο διάβασμα, ιδιαίτερα όταν υπάρχει χαμηλός φωτισμός. Οφείλεται στην αδυναμία του φακού να κάνει προσαρμογή και να εστιάσει κοντά, λόγω ηλικίας. Για τη θεραπεία της προτείνονται συγκλίνοντες φακοί αλλά άλλες θεραπείες π.χ. με λέιζερ, οι οποίες όμως δεν έχουν δώσει ως τώρα απόλυτα αποτελέσματα.
Άλλες παθήσεις είναι η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός, ο καταρράκτης κ.λπ.
)
Η λειτουργία του ματιού έχει σημαντικές ομοιότητες με τη λειτουργία μιας φωτογραφικής μηχανής όπως φαίνεται και στο σχήμα:
Και τα δύο συστήματα έχουν ένα κεντρικό άνοιγμα για να επιτρέπουν στο φως να μπαίνει μέσα. Στη μηχανή είναι το άνοιγμα στο κέντρο του διαφράγματος και στο μάτι είναι η κόρη στο κέντρο της ίριδας.
Το διάφραγμα στη φωτ. μηχανή και η ίριδα στο μάτι κανονίζουν κάθε φορά το εύρος του ανοίγματος αυτού και συνεπώς και το φως που θα περάσει μέσα στη μηχανή ή το μάτι.
Στη φωτογραφική μηχανή ο φακός της και στο μάτι ο φακός αλλά και ο κερατοειδής, διαθλούν τις φωτεινές ακτίνες και τις εστιάζουν στο φιλμ και στον αμφιβληστροειδή αντίστοιχα.
Και τα δύο συστήματα έχουν στο πίσω μέρος τους φωτοευαίσθητες επιφάνειες. Στη μηχανή το φιλμ με τις φωτοευαίσθητες χημικές ουσίες και στο μάτι ο αμφιβληστροειδής με τους φωτοϋποδοχείς (κωνία-ραβδία).
Η εστίαση των αντικειμένων και στα δύο συστήματα γίνεται με τη βοήθεια των φακών. Στη φωτ. μηχανή μετακινούμενος μπρος-πίσω και στο μάτι αυξομειώνοντας το πάχος του με τη βοήθεια του ακτινωτού μυ.
Τέλος και τα δύο συστήματα, για να απορροφάται το επιπλέον φως και να αποφεύγεται έτσι ο σχηματισμός πολλαπλών ειδώλων, έχουν η μεν φωτ. μηχανή μια εσωτερική μαύρη επίστρωση το δε μάτι το σκουρόχρωμο χοριοειδή χιτώνα κάτω από τον αμφιβληστροειδή.
Και τα δύο συστήματα έχουν ένα κεντρικό άνοιγμα για να επιτρέπουν στο φως να μπαίνει μέσα. Στη μηχανή είναι το άνοιγμα στο κέντρο του διαφράγματος και στο μάτι είναι η κόρη στο κέντρο της ίριδας.
Το διάφραγμα στη φωτ. μηχανή και η ίριδα στο μάτι κανονίζουν κάθε φορά το εύρος του ανοίγματος αυτού και συνεπώς και το φως που θα περάσει μέσα στη μηχανή ή το μάτι.
Στη φωτογραφική μηχανή ο φακός της και στο μάτι ο φακός αλλά και ο κερατοειδής, διαθλούν τις φωτεινές ακτίνες και τις εστιάζουν στο φιλμ και στον αμφιβληστροειδή αντίστοιχα.
Και τα δύο συστήματα έχουν στο πίσω μέρος τους φωτοευαίσθητες επιφάνειες. Στη μηχανή το φιλμ με τις φωτοευαίσθητες χημικές ουσίες και στο μάτι ο αμφιβληστροειδής με τους φωτοϋποδοχείς (κωνία-ραβδία).
Η εστίαση των αντικειμένων και στα δύο συστήματα γίνεται με τη βοήθεια των φακών. Στη φωτ. μηχανή μετακινούμενος μπρος-πίσω και στο μάτι αυξομειώνοντας το πάχος του με τη βοήθεια του ακτινωτού μυ.
Τέλος και τα δύο συστήματα, για να απορροφάται το επιπλέον φως και να αποφεύγεται έτσι ο σχηματισμός πολλαπλών ειδώλων, έχουν η μεν φωτ. μηχανή μια εσωτερική μαύρη επίστρωση το δε μάτι το σκουρόχρωμο χοριοειδή χιτώνα κάτω από τον αμφιβληστροειδή.
)
)
ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΑΝΑΠΟΔΑ
Ήξερες ότι οι εικόνες που στέλνουν τα μάτια στον εγκέφαλο σου είναι ανάποδες;
Αυτό συμβαίνει, επειδή το μάτι σου έχει ένα φακό. Μέσα σε ένα φακό, η εικόνα αντιστρέφεται. Όταν ο εγκέφαλος σου παίρνει την πληροφορία, την αποκωδικοποιεί, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεσαι κανονικά το αντικείμενο.
Αυτό το χαρακτηριστικό των φακών είχε επισημανθεί για πρώτη φορά τον 4ο αιώνα π.Χ. (περίπου 2.400 χρόνια πριν) από τον Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη. Οι μελέτες του αποτέλεσαν τη βάση για την ανακάλυψη της φωτογραφικής μηχανής.
Ο Αριστοτέλης ανακάλυψε την "camera obscura", που στα ιταλικά σημαίνει σκοτεινό δωμάτιο. Μια μικρή τρύπα στον τοίχο του σκοτεινού δωματίου λειτουργούσε σαν φακός. Το φως που ανακλούνταν από ένα αντικείμενο εκτός δωματίου, εισερχόταν στην τρύπα του τοίχου. Τα μόρια του αέρα στο άνοιγμα ενεργούσαν σαν φακός που προέβαλλε την εικόνα του αντικειμένου στον απέναντι τοίχο του δωματίου. Η εικόνα ήταν αντεστραμμένη.
Το ίδιο αυτό φαινόμενο ισχύει με κάθε φακό. Όταν πρωτοεμφανίσθηκαν οι φακοί για να χρησιμοποιηθούν στη φωτογραφία, περί το 1840, οι εικόνες ήταν πολύ πιο ευκρινείς, αλλά ακόμη ήταν αντεστραμμένες. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα
Ήξερες ότι οι εικόνες που στέλνουν τα μάτια στον εγκέφαλο σου είναι ανάποδες;
Αυτό συμβαίνει, επειδή το μάτι σου έχει ένα φακό. Μέσα σε ένα φακό, η εικόνα αντιστρέφεται. Όταν ο εγκέφαλος σου παίρνει την πληροφορία, την αποκωδικοποιεί, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεσαι κανονικά το αντικείμενο.
Αυτό το χαρακτηριστικό των φακών είχε επισημανθεί για πρώτη φορά τον 4ο αιώνα π.Χ. (περίπου 2.400 χρόνια πριν) από τον Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη. Οι μελέτες του αποτέλεσαν τη βάση για την ανακάλυψη της φωτογραφικής μηχανής.
Ο Αριστοτέλης ανακάλυψε την "camera obscura", που στα ιταλικά σημαίνει σκοτεινό δωμάτιο. Μια μικρή τρύπα στον τοίχο του σκοτεινού δωματίου λειτουργούσε σαν φακός. Το φως που ανακλούνταν από ένα αντικείμενο εκτός δωματίου, εισερχόταν στην τρύπα του τοίχου. Τα μόρια του αέρα στο άνοιγμα ενεργούσαν σαν φακός που προέβαλλε την εικόνα του αντικειμένου στον απέναντι τοίχο του δωματίου. Η εικόνα ήταν αντεστραμμένη.
Το ίδιο αυτό φαινόμενο ισχύει με κάθε φακό. Όταν πρωτοεμφανίσθηκαν οι φακοί για να χρησιμοποιηθούν στη φωτογραφία, περί το 1840, οι εικόνες ήταν πολύ πιο ευκρινείς, αλλά ακόμη ήταν αντεστραμμένες. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα
Τα μέρη του ματιού
Το τμήμα του ματιού που έχει (περίπου) σφαιρικό σχήμα και μέσα σ’ αυτό βρίσκονται τα αισθητήρια όργανα της όρασης λέγεται βολβός. Ο βολβός κινείται με τη βοήθεια μυών.
Πώς βλέπουμε;
κλικ στην εικόνα
Μυωπία - Πρεσβυωπία (Εφαρμογή)
Βιβλίο Μαθητή
Τετράδιο Εργασιών
Μερικά σημεία που πρέπει να προσέξουμε για την προστασία των ματιών είναι:
Να διατηρούμε τα μάτια μας καθαρά.
Να χρησιμοποιούμε ατομικές πετσέτες προσώπου.
Ν’ αποφεύγουμε τους καπνούς και τις σκόνες.
Να προσέχουμε, όταν κρατούμε αιχμηρά κι επικίνδυνα αντικείμενα.
Να μην τρίβουμε με τα χέρια μας τα μάτια μας, ούτε να πλησιάζουμε σε αυτά επικίνδυνες ουσίες.
Να τρώμε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Α και φωσφόρο, όπως φρούτα, λαχανικά και ψάρια.
Ν’ αποφεύγουμε να κοιτάζουμε τον ήλιο και το πολύ έντονο φως.
Να καθόμαστε σε κανονική απόσταση από την οθόνη, όταν παρακολουθούμε τηλεόραση.
Να μη σκύβουμε, όταν γράφουμε ή διαβάζουμε.
Να μη διαβάζουμε, όταν είμαστε σε κίνηση , π.χ. μέσα στο αυτοκίνητο ή στο λεωφορείο.
Να διατηρούμε τα μάτια μας καθαρά.
Να χρησιμοποιούμε ατομικές πετσέτες προσώπου.
Ν’ αποφεύγουμε τους καπνούς και τις σκόνες.
Να προσέχουμε, όταν κρατούμε αιχμηρά κι επικίνδυνα αντικείμενα.
Να μην τρίβουμε με τα χέρια μας τα μάτια μας, ούτε να πλησιάζουμε σε αυτά επικίνδυνες ουσίες.
Να τρώμε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Α και φωσφόρο, όπως φρούτα, λαχανικά και ψάρια.
Ν’ αποφεύγουμε να κοιτάζουμε τον ήλιο και το πολύ έντονο φως.
Να καθόμαστε σε κανονική απόσταση από την οθόνη, όταν παρακολουθούμε τηλεόραση.
Να μη σκύβουμε, όταν γράφουμε ή διαβάζουμε.
Να μη διαβάζουμε, όταν είμαστε σε κίνηση , π.χ. μέσα στο αυτοκίνητο ή στο λεωφορείο.
)
)
Ιδέες για πειράματα από το Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων
Μηχανική
1. Ενέργεια
2. Θερμοκρασία – Θερμότητα
3. Έμβια – Άβια
4. Φυτά
5. Ζώα
6. Οικοσυστήματα
7. Αναπνευστικό σύστημα
8. Κυκλοφορικό σύστημα
9. Ηλεκτρομαγνητισμός
10. Φως
11. Οξέα – Βάσεις – Άλατα
12. Μεταδοτικές ασθένειες
13. Αναπαραγωγικό σύστημα
1. Ενέργεια
2. Θερμοκρασία – Θερμότητα
3. Έμβια – Άβια
4. Φυτά
5. Ζώα
6. Οικοσυστήματα
7. Αναπνευστικό σύστημα
8. Κυκλοφορικό σύστημα
9. Ηλεκτρομαγνητισμός
10. Φως
11. Οξέα – Βάσεις – Άλατα
12. Μεταδοτικές ασθένειες
13. Αναπαραγωγικό σύστημα
1. Η διάθλαση του φωτός
2. Φως και χρώματα
3. Μια απλή φωτογραφική μηχανή
4. Το μάτι μας
5. Πώς βλέπουμε
Επανάληψη - QUIZ στο ΦΩΣ
2. Φως και χρώματα
3. Μια απλή φωτογραφική μηχανή
4. Το μάτι μας
5. Πώς βλέπουμε
Επανάληψη - QUIZ στο ΦΩΣ
