Φυσικά ΣΤ΄ Τάξης
Κεφάλαιο 11ο - Οξέα - Βάσεις - Άλατα
Φυσικά ΣΤ΄  Τάξης
3. Τα οξέα και οι βάσεις στην καθημερινή μας ζωή
Στην καθημερινή μας ζωή χρησιμοποιούμε συχνά καθαριστικά και απορρυπαντικά, εντομοκτόνα  
και παρασιτοκτόνα, βαφές, συντηρητικά ρούχων κτλ., που περιέχουν οξέα και βάσεις.
Τα προϊόντα αυτά μας εξυπηρετούν, γιατί  αξιοποιούμε τις ιδιότητες των οξέων και των  
βάσεων, που βρίσκονται ανάμεσα στα συστατικά τους.
Πολλά από τα καθαριστικά που χρησιμοποιούμε στο σπίτι, π.χ. για τις επιφάνειες του μπάνιου, το σίδερο ατμού, τον βραστήρα νερού  περιέχουν οξέα.
Τα οξέα στην καθημερινή ζωή
Πολλές τροφές και ποτά περιέχουν πολλά και σημαντικά  
οξέα.

Για παράδειγμα τα αεριούχα ποτά οφείλουν την  
αναψυκτική τους γεύση στο ανθρακικό οξύ που περιέχουν  
και σχηματίζεται από τη διάλυση διοξειδίου του άνθρακα  
στο νερό.
Οι πορτοκαλάδες και οι λεμονάδες περιέχουν κιτρικό  
οξύ, ενώ τα αναψυκτικά τύπου Cοla περιέχουν εκτός απο  
ανθρακικό και φωσφορικό οξύ.
Τα φρούτα οφείλουν την δροσιστική ξινή γεύση τους στα  
οξέα που περιέχουν. Έτσι τα εσπεριδοειδή περιέχουν  
κιτρικό και ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C), τα σταφύλια  
τρυγικό οξύ, τα μήλα μηλικό οξύ.
Το ξίδι που χρησιμοποιούμε ως άρτυμα στο καθημερινό  
τραπέζι περιέχει οξικό οξύ.
Στο ξινόγαλο, στο γιαούρτι και άλλα γαλακτοκομικά  
υπάρχει γαλακτικό οξύ.
Το μυρμηκικό οξύ απαντάται στη φύση τόσο ως δηλητήριο  
των μελισσών και ορισμένων ειδών μυρμηγκιών αλλά και  
ως την ουσία που περιέχουν τα αγκάθια των τσουκνίδων  
που προκαλεί ερεθισμό του δέρματος κατά την αφή με το  
φυτό.
Τις ευεργετικές της ιδιότητες η ασπιρίνη, ένα από τα πιο  
συνηθισμένα παυσίπονα, οφείλει στο κύριο συστατικό της,  
το ακετυλοσαλικυλικό οξύ.
Πολλά σημαντικά οξέα περιέχονται επίσης στα διάφορα  
υγρά καθαρισμού εσωτερικών χώρων. Τα προϊόντα που  
κυκλοφορούν στο εμπόριο για τη διάλυση της πέτρας  
(πουρί) περιέχουν υδροχλωρικό οξύ.
Άλλες εφαρμογές των οξέων στην καθημερινή ζωή είναι  
ως υγρά των μπαταριών των αυτοκινήτων. Αυτές  
περιέχουν θειικό οξύ σε μεγάλη περιεκτικότητα.
Οι βάσεις στην καθημερινή ζωή
Για τον λόγο αυτό, τα καθαριστικά για τα πιάτα, τα ρούχα, τους νεροχύτες και τον φούρνο περιέχουν βάσεις.
Τα ηπιότερα καθαριστικά περιέχουν αμμωνία (τα περισσότερα καθαριστικά τζαμιών έχουν έντονη την χαρακτηριστική μυρωδιά της αμμωνίας), ενώ τα ισχυρότερα περιέχουν καυστικό νάτριο.
Τα αποφρακτικά προϊόντα που χρησιμοποιούν οι νοικοκυρές για το ξεβούλωμα του νεροχύτη και της μπανιέρας περιέχουν καυστικό νάτριο.
Οι οδοντόπαστες οφείλουν την ¨αντιβακτηριδιακή¨ δράση τους στις βάσεις που περιέχουν. Οι βάσεις εξουδετερώνουν τα οξέα του στόματος τα οποία όσο παραμένουν στο στόμα, τόσο ευνοούν την ανάπτυξη βακτηριδίων που προκαλούν τερηδόνα στα δόντια και κακοσμία.
Το υδροξείδιο του μαγνησίου (Mg(OH) 2) χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική βιομηχανία ως βασικό συστατικό φαρμάκων για τις ξινίλες ή αλλιώς καούρες.
Με την βοήθεια των βάσεων παρασκευάζονται όλα τα οικοδομικά υλικά όπως το ασβεστοκονίαμα, το τσιμέντο, το σκυροκονίαμα και το οπλισμένο σκυρόδεμα.
Οι βάσεις διαλύουν τα λίπη και τα έλαια και αλληλοεξουδετερώνονται με τα οξέα
Μία βασική ιδιότητα των οξέων είναι η διάλυση των αλάτων.
Ισχυρά οξέα και βάσεις  πρέπει να  
χρησιμοποιούνται με ιδιαίτερη προσοχή, για να  
αποφεύγονται  προβλήματα που πιθανόν να  
προκαλέσουν  στον άνθρωπο και το  
περιβάλλον.
Προφυλάξεις κατά τη  χρήση ισχυρών οξέων και βάσεων
Όξινη βροχή
ΤΑ ΟΞΕΑ ΚΑΙ ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΠΕΙΡΑΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΤΑ ΟΞΕΑ ΚΑΙ ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ - ΠΕΙΡΑΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΟΞΕΑ ΚΑΙ ΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Ο Napo και οι επικίνδυνες χημικές ουσίες
Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων – Δείκτες
Το pH της βροχής είναι 5,5.
Όμως σε αστικές και βιομηχανικές περιοχές λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας των καυσαερίων σε διοξείδιο του άνθρακα (CO2) , διοξειδίου του θείου (SO2) , τα οποία αντιδρούν με τους υδρατμούς και τη βροχή, σχηματίζουν οξέα (ανθρακικό οξύ και θειώδες οξύ), που διαλύονται στο νερό και πέφτουν με τις σταγόνες της βροχής.
Έτσι η βροχή, που εμφανίζει pH από 3.5 έως 4.5, χαρακτηρίζεται « όξινη» και είναι καταστροφική για τη χλωρίδα, την πανίδα και τα μαρμάρινα μνημεία.
Μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως ο Παρθενώνας στην Ελλάδα, το Taj Mahal στην Ινδία και το Chitcen Itza στο Μεξικό, έχουν υποστεί διάβρωση.
Η καταστροφή οφείλεται στο ότι το μάρμαρο περιέχει κυρίως ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο αντιδρά με τα οξέα που υπάρχουν στην όξινη βροχή και καταστρέφεται.
Οι αρνητικές επιπτώσεις της όξινης βροχής δεν περιορίζονται μόνο στην καταστροφή των μνημείων.
Το νερό της όξινης βροχής διαλύει ορισμένα τοξικά βαρέα μέταλλα, όπως o υδράργυρος, ο μόλυβδος και το κάδμιο, τα οποία βρίσκονται στο έδαφος και έτσι επιβαρύνει τα αποθέματα του νερού. Τα νερά των λιμνών έχουν pH περίπου 6,5. Σε pH μικρότερο από 5 ελάχιστα είδη επιβιώνουν και σε μικρότερο από 4 οι λίμνες είναι νεκρές.
Επίσης, με την επίδραση της όξινης βροχής τα δέντρα αρχικά ρίχνουν τα φύλλα τους και στη συνέχεια ορισμένα μέρη τους νεκρώνονται.
Επιπρόσθετα το έδαφος αποκτά όξινο χαρακτήρα με όλες τις αρνητικές συνέπειες για την  ανάπτυξη των φυτών.
Τέλος, τα καυσαέρια που προκαλούν την όξινη βροχή δημιουργούν στον άνθρωπο αναπνευστικά, δερματολογικά και άλλα προβλήματα.
Σε κάθε τους χρήση πρέπει να τηρούνται οι οδηγίες χρήσης, προφύλαξης και ασφάλειας και να λαμβάνονται υπόψη οι προειδοποιητικές σημάνσεις, που συνήθως αναγράφονται στις ετικέτες των συσκευασιών, σύμφωνα με τη νομοθεσία και τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μερικά παραδείγματα προειδοποιητικών συμβόλων που υπάρχουν στις συσκευασίες επικίνδυνων ουσιών φαίνονται στον πιο κάτω πίνακα:
Πέρα από τα επικίνδυνα συστατικά που περιέχουν τα διάφορα προϊόντα καθαρισμού, στις συσκευασίες τροφίμων υπάρχουν πρόσθετες ουσίες που εξυπηρετούν διάφορους σκοπούς,  που κωδικοποιούνται και αναγράφονται στις ετικέτες με το γράμμα Ε και κάποιον αριθμό.
Πολλά τυποποιημένα "σνακς", ζαχαρώδη, γλυκίσματα και αναψυκτικά, που κυκλοφορούν σήμερα σε ευρεία κλίμακα στο εμπόριο, περιέχουν μεγάλο αριθμό τέτοιων ουσιών.
Μερικά από αυτά έχουν πλέον αποσυρθεί, αφού αποδείχθηκαν εξαιρετικά επικίνδυνα ως και καρκινογόνα. Πιο κάτω αναφέρονται μερικά παραδείγματα τέτοιων ουσιών:    
Πέρα από τα επικίνδυνα συστατικά που περιέχουν τα διάφορα προϊόντα καθαρισμού, στις συσκευασίες τροφίμων υπάρχουν πρόσθετες ουσίες που εξυπηρετούν διάφορους σκοπούς,  που κωδικοποιούνται και αναγράφονται στις ετικέτες με το γράμμα Ε και κάποιον αριθμό.
Πολλά τυποποιημένα "σνακς", ζαχαρώδη, γλυκίσματα και αναψυκτικά, που κυκλοφορούν σήμερα σε ευρεία κλίμακα στο εμπόριο, περιέχουν μεγάλο αριθμό τέτοιων ουσιών.
Μερικά από αυτά έχουν πλέον αποσυρθεί, αφού αποδείχθηκαν εξαιρετικά επικίνδυνα ως και καρκινογόνα. Πιο κάτω αναφέρονται μερικά παραδείγματα τέτοιων ουσιών:
Ομάδες πρόσθετων ουσιών στα τρόφιμα
Από Ε100 εως Ε199 (χρωστικές)
Από Ε200 εως Ε299 (συντηρητικά) Από Ε300 έως Ε399 (αντιοξειδωτικά)
Από Ε400 εως Ε599 (γαλακτοματοποιητές, σταθεροποιητές, πυκνωτικά, πηκτικά κ.α.)
Από Ε620 εως Ε637 (ενισχυτικά γεύσης και αρώματος)
Από Ε900 εως Ε999 (γλυκαντικές ύλες, βελτιωτικά αλεύρων)
Από Ε1401 εως Ε1442 (τροποποιημένα άμυλα)

Ουσίες που δεν πρέπει να καταναλώνονται από παιδιά
Ε102, Ε104, Ε107, Ε110, Ε112, Ε122, Ε123, Ε124, Ε127, Ε128, Ε131, Ε132, Ε150, Ε151, Ε154, Ε155, Ε160, Ε210, Ε211, Ε212, Ε213, Ε214, Ε215, Ε216, Ε217, Ε218, Ε220, Ε219, Ε221, Ε222, Ε223, Ε224, Ε225, Ε226, Ε227, Ε249, Ε250, Ε252, Ε310, Ε311, Ε312, Ε320, Ε321, Ε622, Ε623, Ε627, Ε631, Ε6235.


Βιβλίο Μαθητή
Τετράδιο Εργασιών
Ιδέες για πειράματα από το Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων
Δάσκαλος
Αποστόλης Αγγελόπουλος