2. Το κύτταρο

Κεφάλαιο 3^ο - Έμβια - Άβια

Φυσικά ΣΤ΄ Τάξης

2. Το κύτταρο

Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, όλα τα έμβια, αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα.

Τα κύτταρα είναι η μικρότερη μονάδα ζωής, μοιάζουν με μικροσκοπικά «εργοστάσια» και

λειτουργούν με απίστευτη ακρίβεια.

Έχουν εξαιρετικά μικρό μέγεθος (δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι), γι’ αυτό η ύπαρξή τους

έγινε αντιληπτή αφού εφευρέθηκε το μικροσκόπιο.

Ανεξάρτητα από το σχήμα και τη μορφή τους, που διαφέρουν πολύ, σε κάθε κύτταρο ζωικό

ή φυτικό, διακρίνουμε τρία μέρη:

1. την κυτταρική μεμβράνη (plasma membane), που μοιάζει σαν σακούλα χωρίζει το

κύτταρο από το περιβάλλον του και επιτρέπει την πρόσληψη και αποβολή ουσιών από

αυτό.

Τρισδιάστατη απεικόνιση ενός τμήματος DNA

Μεγέθυνση κυττάρων ενός φύλλου

1. Πυρήνας

Μιτοχόνδριο

3. Κυτταρική
Μεμβράνη

2. Κυτταρόπλασμα

2. το κυτταρόπλασμα (cytoplasm), που είναι ο χώρος ανάμεσα στην κυτταρική μεμβράνη

και τον πυρήνα και εκεί υπάρχουν οργανίδια με διαφορετικές λειτουργίες.

Το πιο σημαντικό από αυτά είναι το μιτοχόνδριο, όπου γίνεται η παραγωγή της ενέργειας που

χρειάζεται το κύτταρο.

3. τον πυρήνα (nucleous ), που είναι το κέντρο ελέγχου του κυττάρου και εκεί

βρίσκεται το γενετικό του υλικό (DNA ή δεσοξυριβονουκλεϊνικό οξύ) με μορφή

σπειροειδούς ανεμόσκαλας.

Στο DNA υπάρχουν οι γενετικές πληροφορίες (γενετικό υλικό) με τη μορφή ενός κώδικα

πολύτιμου για την αναπαραγωγή και τη διαιώνιση του είδους.

Κάθε ζωντανός οργανισμός αποτελείται από ένα (μονοκύτταρος οργανισμός) ή περισσότερα

κύτταρα (πολυκύτταρος οργανισμός).

Πολυκύτταροι οργανισμοί είναι οι άνθρωποι,τα ζώα, τα ψάρια ,τα δέντρα κ.ά

Στους πολυκύτταρους οργανισμούς τα κύτταρα δεν είναι όλα ίδια.

Διακρίνονται σε ομάδες, που εξειδικεύονται σε διάφορες λειτουργίες. Αυτές οι ομάδες

συνεργάζονται μεταξύ τους.

Το σώμα του ανθρώπου αποτελείται από 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα.

Η ζωή στον πλανήτη μας ξεκίνησε από ένα μικροσκοπικό κύτταρο!

Το φυτικό κύτταρο

Κυτταρικό τοίχωμα. Είναι ένα παχύ και ανθεκτικό περίβλημα έξω από την κυτταρική

μεμβράνη. Καθώς είναι συμπαγές και ικανό να αντέχει σε μεγάλες πιέσεις, λειτουργεί ως

σκελετός που υποστηρίζει το κύτταρο και κατ’ επέκταση ολόκληρο το φυτό.

Χυμοτόπια. Είναι αποθήκες θρεπτικών ουσιών (π.χ. άμυλου) και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του φυτικού κυττάρου.

Χλωροπλάστες. Βρίσκονται μόνο στα κύτταρα των πράσινων τμημάτων του φυτού και είναι γεμάτοι με μια πράσινη χρωστική ουσία, τη χλωροφύλλη (σ’ αυτήν οφείλεται το χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα των φύλλων). Στους χλωροπλάστες γίνεται η φωτοσύνθεση, δηλαδή η δέσμευση της ηλιακής ενέργειας και η μετατροπή της σε χημική.

Το φυτικό κύτταρο, εκτός από την κυτταρική μεμβράνη, περιβάλλεται και από ένα δεύτερο περίβλημα, το κυτταρικό τοίχωμα.

Οι χλωροπλάστες όπως φαίνονται στο μικροσκόπιο

Τα φυτικά κύτταρα διαθέτουν τρία επιπλέον μέρη:

Ζωικό κύτταρο

Παίξε με τα κύτταρα!!!
Προσπάθησε να βρεις τα μέρη του κυττάρου

Θυμήσου:
κυτταρική μεμβράνη = plasma membane
κυτταρόπλασμα = cytoplasm
πυρήνας = nucleous

Τα ζωικά κύτταρα περιέχουν επίσης:
μιτοχόνδρια = mitochondria
ριβοσώματα = ribosomes
λυσοσώματα-υπεροξυσώματα = lysosomes-peroxisomes
ενδοπλασματικό δίκτυο = endoplasmic reticulum

Τα φυτικά κύτταρα περιέχουν επίσης:
κυτταρικό τοίχωμα = cell wall
χλωροπλάστες = chloroplast
τη συσκευή golgi = golgi apparatus
χυμοτόπια = large, central vacuole
ριβοσώματα = ribosomes
μιτοχόνδρια = mitochondria

Επιστήμη για παιδιά DNA και κύτταρο

ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

Κάποιοι μικροσκοπικοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα μόνο κύτταρο.

Γι’ αυτό ονομάζονται μονοκύτταροι.

π.χ. η αμοιβάδα είναι μονοκύτταρος οργανισμός
Ζει στα στάσιμα νερά και κινείται απλώνοντας το κυτταρόπλασμά της προς διάφορες κατευθύνσεις.

Έτσι, δεν έχει ποτέ σταθερό σχήμα

αμοιβάδα δείτε πώς μετακινείται με τα ψευδοπόδια της

Στους μονοκύτταρους οργανισμούς ,το μοναδικό κύτταρο είναι αρμόδιο για όλες τις λειτουργίες της ζωής:την κίνηση,την τροφή,την αποβολή των άχρηστων υλικών και την αναπαραγωγή.

Μονοκύτταροι οργανισμοί είναι ορισμένοι μύκητες, τα βακτήρια, τα πρωτόζωα και ορισμένα φύκη.

βακτήρια υπάρχουν παντού

Κάποιοι είναι παθογόνοι, όμως πολλοί από αυτούς είναι χρήσιμοι όπως οι ζυμομύκητες και άλλοι για την παρασκευή εμβολίων.

Με τη βοήθεια μικροοργανισμών γίνεται ζύμωση του γάλακτος και έτσι φτιάχνεται το γιαούρτι.

Με τη βοήθεια μικροοργανισμών γίνεται ζύμωση του μούστου και έτσι φτιάχνεται το κρασί.

Οι μύκητες είναι φυτικοί οργανισμοί. Για να αναπτυχθούν μύκητες στο σπίτι απαιτείται θερμοκρασία 18-24°C και υγρασία περίπου 60%. Καθοριστικός παράγοντας είναι το νερό γι αυτό και αναπτύσσονται στα μπάνια και τις κουζίνες.

Τα βακτήρια είναι μικροσκοπικοί, μονοκύτταροι, (σπάνια πολυκύτταροι), οργανισμοί, που συναντούνται σε κάθε είδους βιότοπο και σε πολύ μεγάλους αριθμούς (εκαττομύρια σε μια σταγόνα σάλιου). Πολλοί μάλιστα δεν έχουν ούτε πυρήνα

Τα πρωτόζωα είναι μικροσκοπικά μονοκύτταρα ζώα, χωρίς όργανα. Οι διαστάσεις του σώματος τους είναι συνήθως πολύ μικρές. Πολύ λίγα πρωτόζωα έχουν διαστάσεις πάνω από ένα χιλιοστό.