Φυσικά ΣΤ΄ Τάξης
Κεφάλαιο 4ο - Φυτά
Φυσικά ΣΤ΄  Τάξης
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των φυτών
Ο Κύριος Σωστός απαντάει σε ερωτήσεις από παιδιά. Ντοκιμαντέρ εγκεκριμένο απ' το Υπ Παιδείας ως "Κατάλληλο Εκπαιδευτικό Υλικό" (2009) αλλά κι απ' το Υπ. Πολιτισμού ως "Κατάλληλο Για Όλες Τις Ηλικίες" (2007). Προτεινόμενο ειδικά παιδιά ΣΤ' τάξης Δημοτικού και Α' Γυμνασίου Εκφώνηση Άρης Πανταλέων. Σενάριο Σκηνοθεσία Ελευθέριος Κατσαρός
Ο Κόσμος Των Φυτών - Τα φυτά
1. Τα μέρη του φυτού
Το θαύμα των φυτών - God of Wonders
Το κομμάτι αυτό αποτελεί απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ "God of Wonders".
Χλωρίδα ονομάζουμε το  σύνολο των φυτών μιας περιοχής.
φύλλα
 

κλαδί
άνθος
      βλαστός
διακλάδωση
ρίζας
κύρια ρίζα
 
Τα βασικά μέρη των φυτών είναι:

η ρίζα,
ο βλαστός,
τα φύλλα και
το άνθος
Η ρίζα είναι το υπόγειο τμήμα του φυτού.
Οι ρίζες διακλαδίζονται κάτω από το έδαφος και το  
μήκος τους ποικίλει.
Το κεντρικό μέρος της, που είναι και πιο χοντρό,  
λέγεται κύρια ρίζα. Οι λεπτότερες διακλαδώσεις  
που ξεκινούν από αυτήν ονομάζονται παράρριζα. Τα  
άκρα της ρίζας που είναι μυτερά είναι οι καλύπτρες.

Οι ρίζες στηρίζουν τα φυτά, απορροφούν και  
μεταφέρουν νερό και χρήσιμες ουσίες προς το  
υπόλοιπο φυτό.  
Σε ορισμένα φυτά χρησιμεύουν και σαν αποθήκες  
θρεπτικών συστατικών (καρότο, ραπανάκι).
Ο βλαστός είναι το υπέργειο τμήμα του φυτού.
Μπορεί να είναι μαλακός (πόες), ή σκληρός (θάμνοι,  
δέντρα), ψηλός ή κοντός, ανάλογα με το είδος και  
την ηλικία του φυτού, κούφιος (καλαμιές), έρπων  
(κολοκυθιά), αναρριχητικός (κισσός) κτλ.

Μεταφέρει τις θρεπτικές ουσίες σε όλο το φυτό.  
Βοηθά στη στήριξη του φυτού και από αυτόν  
βγαίνουν τα φύλλα και τα άνθη.
  Τα φύλλα είναι τα πράσινα μέρη του φυτού και συνδέονται με το βλαστό στο μίσχο.
Το σχήμα τους και το πλήθος τους εξαρτάται από το έιδος του φυτού.
Στα φύλλα γίνεται η φωτοσύνθεση.
Έτσι τρέφεται το φυτό.
Έκεί γίνεται κατά κύριο λόγο η αναπνοή και η διαπνοή (αποβολή νερού στο περιβάλλον) του φυτού.
Τα άνθη παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή του φυτού.
Η ρίζα στρέφεται πάντα προς το εσωτερικό της γης, δηλαδή παρουσιάζει θετικό γεωτροπισμό.

Ο βλαστός αναπτύσσεται προς τα πάνω και λέμε ότι έχει αρνητικό γεωτροπισμό.
eidi_vlaston
domi_fyllou
eidi_fyllon
types-of-leaves
root-depth
rizes
rootsystems
κλικ για μεγαλύτερες εικόνες

3. Η Αναπνοή
Αναπνοή ονομάζουμε τη λειτουργία με την οποία τα φυτά ανταλλάσσουν αέρια με το περιβάλλον, δηλαδή απορροφούν οξυγόνο (με τα στόματα των φύλλων) και απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα.
Τα φυτά με τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης παράγουν άμυλο , που είναι η τροφή  
τους.  Για να χρησιμοποιήσουν την ενέργεια που αυτό περιέχει πρέπει πρώτα να το  
διασπάσουν σε απλούστερες ουσίες.
Η διάσπαση του αμύλου προϋποθέτει οξυγόνο, το οποίο τα φυτά παίρνουν από το  
περιβάλλον με την αναπνοή.
Τα φυτά αναπνέουν απ’ όλα τα μέρη τους,
από τα φύλλα,
το βλαστό, ακόμη και
από τις ρίζες.
Τα φυτά αναπνέουν μέρα και νύχτα.  

Τη μέρα, με τη φωτοσύνθεση τα φυτά  
απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από το  
περιβάλλον και αποβάλλουν οξυγόνο.

Το οξυγόνο που αποβάλλουν τα φυτά με τη  
φωτοσύνθεση είναι πολύ περισσότερο από  
αυτό που απορροφούν με την αναπνοή.

Καθώς τη νύχτα δεν είναι δυνατή η  
φωτοσύνθεση, τα φυτά αποβάλλουν διοξείδιο  
του άνθρακα και απορροφούν  οξυγόνο.  

Γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι είναι  
επικίνδυνο να κοιμόμαστε σε δωμάτιο στο  
οποίο βρίσκονται πολλά φυτά. Ο φόβος  
αυτός είναι αδικαιολόγητος.
Η ποσότητα του οξυγόνου που απορροφά ένα  
φυτό κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι πολύ  
μικρή.
Με τη φωτοσύνθεση τα φυτά συνθέτουν την τροφή τους απορροφώντας ενέργεια από τον Ήλιο,

ενώ με την αναπνοή διασπούν την τροφή τους απελευθερώνοντας ενέργεια.
Η αναπνοή αποτελεί αντίθετη διαδικασία της φωτοσύνθεσης:
Φωτοσύνθεση:
διοξείδιο του άνθρακα + νερό = γλυκόζη + οξυγόνο
Αναπνοή:
άμυλο + οξυγόνο =
διοξείδιο του άνθρακα + νερό
Διαφορές Φωτοσύνθεσης και Αναπνοής
Συνθέτουν τροφή
Απορροφούν ενέργεια
Αποβάλλουν Οξυγόνο
Απορροφούν Νερό
Φωτοσύνθεση
Αναπνοή
Διασπούν τροφή
Απελευθερώνουν ενέργεια
Απορροφούν (λίγο) Οξυγόνο
Αποβάλλουν Νερό (διαπνοή)
4. Η Διαπνοή
Δες πώς φαίνονται στο μικροσκόπιο , τα στόματα των φύλλων διαφόρων φυτών
Διαπνοή : Η λειτουργία των φυτών κατά την οποία αποβάλλουν από τα φύλλα τους νερό στο περιβάλλον.
       Κατά την αναπνοή τα φυτά παίρνουν οξυγόνο και αποβάλλουν διοξείδιο του άνθρακα από  
τα στόματα των φύλλων τους. Καθώς τα στόματα ανοίγουν , για την ανταλλαγή των αερίων ,   
μια ποσότητα νερού βγαίνει από μέσα τους προς το περιβάλλον (εξατμίζεται).
Αυτή είναι η λειτουργία της διαπνοής και γίνεται κυρίως από τα στόματα στην κάτω  
επιφάνεια των φύλλων.
      Το νερό που χάνουν με τη διαπνοή το αναπληρώνουν με το νερό που παίρνουν από τις  
ρίζες τους.  
Έτσι απορροφούνται νέες ουσίες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του φυτού.
Ρυθμίζεται η θερμοκρασία του φυτού.
Διοξείδιο του άνθρακα
Νερό + Οξυγόνο
Μετακίνησε τους αντίστοιχους δρομείς και δες πώς οι διάφορες συνθήκες επηρεάζουν το ρυθμό διαπνοής ενός φυτού.
cuticle = επιδερμίδα (εξωτερική επιφάνεια φύλλου)
stomata = στόματα
humidity = υγρασία
temp = θερμοκρασία
light = φως
wind = άνεμος
Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαπνοή

    Η επιφάνεια των φύλλων του φυτού
(μεγάλη επιφάνεια - εντονότερη διαπνοή )
    Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος
(όσο μεγαλύτερη τόσο εντονότερη διαπνοή - ποτίζουμε συχνότερα τα φυτά το καλοκαίρι)
    Η υγρασία της ατμόσφαιρας
(πολλή υγρασία - μικρός ρυθμός διαπνοής )
    Τα ρεύματα του αέρα
(δυνατός άνεμος μικρός ρυθμός διαπνοής )
    Η ποσότητα του νερού στο έδαφος
(πολύ νερό - εντονότερη διαπνοή)

Τα φυτά ελέγχουν το ρυθμό διαπνοής με το άνοιγμα και κλείσιμο των στομάτων των φύλλων τους.
Διάβασε κι αυτό
Ø Eχει βρεθεί ότι το 99% του προσλαμβανόμενου νερού  
από ένα χερσαίο φυτό επιστρέφει στην ατμόσφαιρα με  
τη διαπνοή.
Ø Ένα ηλικιωμένο δέντρο οξιάς σε ένα μόνο καλοκαίρι  
μπορεί χάσει μέχρι και 9.000 λίτρα νερού λόγω  
διαπνοής.  
Ø Ένα φυτό καλαμποκιού σε όλη τη διάρκεια της  
ανάπτυξής του διαπνέει 200 περίπου λίτρα νερού.  
Ø Συνεπώς όπου υπάρχουν καλλιεργούμενες εκτάσεις ή  
δάση, το 60% περίπου του εδαφικού νερού αποδίδεται  
στην ατμόσφαιρα με τη διαπνοή των φυτών.
Βίντεο για τη διαπνοή
Γλωσσάρι...
• Κύτταρο ονομάζεται η μικρότερη μονάδα ζωής. Κάθε ζωντανός οργανισμός αποτελείται από ένα ή περισσότερα κύτταρα.
• Κυτταρική ονομάζεται η μεμβράνη που διαχωρίζει το κύτταρο από το περιβάλλον του. Από αυτήν περνούν χρήσιμα υλικά προς το κύτταρο, ενώ τα άχρηστα υλικά αποβάλλονται από τη μεμβράνη προς το εξωτερικό του κυττάρου.
• Κυτταρόπλασμα ονομάζεται ο χώρος ανάμεσα στην κυτταρική μεμβράνη και τον πυρήνα. Εκεί υπάρχουν πολλά διαφορετικά μικροσκοπικά οργανίδια με διάφορες λειτουργίες.
• Πυρήνας κυττάρου είναι το «κέντρο» που ελέγχει όλες τις λειτουργίες του κυττάρου.
• Μονοκύτταρος ονομάζεται ο οργανισμός που αποτελείται από ένα μόνο κύτταρο.
• Πολυκύτταρος ονομάζεται ο οργανισμός που αποτελείται από πολλά κύτταρα.
Με μια ματιά...

• Έμβια είναι η άλλη ονομασία που δίνουμε στους ζωντανούς οργανισμούς. Όλα τα άψυχα αντικείμενα που μας περιβάλλουν τα ονομάζουμε άβια.
• Τα χαρακτηριστικά των έμβιων είναι ότι κινούνται, τρέφονται, αναπνέουν, αναπτύσσονται, αναπαράγονται και αντιδρούν σε ερεθίσματα.
• Στους μονοκύτταρους οργανισμούς που αποτελούνται από ένα κύτταρο περιλαμβάνονται τα βακτήρια, οι μύκητες, τα πρωτόζωα και οι ιοί. Κάποιοι από αυτούς τους οργανισμούς είναι παθογόνοι, οι περισσότεροι όμως είναι χρήσιμοι.
• Σε κάθε κύτταρο μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικές περιοχές: την κυτταρική μεμβράνη, το κυτταρόπλασμα και τον πυρήνα. Στα φυτικά κύτταρα διακρίνουμε επίσης το κυτταρικό τοίχωμα, τα χυμοτόπια και τους χλωροπλάστες.

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΑ ΦΥΤΑ
Η ενότητα προτείνεται να μη διδαχθεί
Προτείνεται η αφαίρεση της ενότητας γιατί καλύπτει έννοιες που έχουν γίνει σε μικρότερες τάξεις στη μελέτη περιβάλλοντος  και έννοιες που καλύπτονται από τη Βιολογία της Α ́ Γυμνασίου
Δάσκαλος
Αποστόλης Αγγελόπουλος