Ενότητα 1 - Ο φίλος μας το περιβάλλον
Ενότητα 4 - Τα ζώα που ζουν κοντά μας
Ενότητα 6 - Οι φίλοι μας, οι φίλες μας
Ενότητα 9 - Βιβλία - βιβλιοθήκες
Ενότητα 10 - Μυστήρια - επιστημονική φαντασία
Τετράδιο εργασιών
Βιβλίο μαθητή
Τι θα μάθουμε
- Αφηγούμαστε πώς περάσαμε σε μια συναυλία
- Περιγράφουμε μουσικά όργανα και πώς κατασκευάζονται
- Το κόμμα (,) και η χρήση του
- Αναγνωρίζουμε τα μεταβατικά και τα αμετάβατα ρήματα
- Ξεχωρίζουμε το αντικείμενο από το κατηγορούμενο
- Θηλυκά ουσιαστικά σε –ιά , –ία, -ια, -εία, -εια, -ειά
- Κανόνες μονοτονικού
- Περιγράφουμε έργα τέχνης
Κείμενα:
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Μουσική
λεξιλόγιο: μουσική, συναυλία, συγκρότημα, φωτισμός, εισιτήρια, αίθουσα, μαγνητόφωνο, προβολείς, ντραμς, μικρόφωνο, χειροκροτήματα, θεατές, κιθάρα, βιολί, ορχήστρα, συμφωνίες, πιανίστας, έγχορδα, πνευστά, κρουστά.
Γραμματική:
- Ουσιαστικά σε εία (πολιτεύω – πολιτεία, γοητεύω – γοητεία κτλ.)
- Ουσιαστικά σε εία/ εια (πλατύς – πλατεία, διαρκής – διάρκεια κτλ
- Ουσιαστικά σε ία (κοινωνώ – κοινωνία, επιθυμώ – επιθυμία κτλ.)
Εγώ σε συναυλία;
Μουσικά όργανα
Διάβασε εδώ ένα ακόμη απόσπασμα από το βιβλίο του Φιλίπ Μπαρμπώ “Ο Τυφλοπόντικας”
Ο Τυφλοπόντικας
Όχι δεν μιλάει για έναν τυφλοπόντικα. Είναι μεταφορά.
Σε ένα ιδιωτικό σχολείο, κάπου στη Γαλλία, η τάξη των "κούτσουρων" όπως παρουσιάζει ο ίδιος ο αφηγητής(που είναι ένας από τους μαθητές). Παιδιά που δε συμπαθούν το σχολείο και κάνουν τη ζωή μαρτύριο κάθε καθηγητή. Ποτέ δεν έκλεισε καθηγητής χρόνο μαζί τους. Μέχρι που μια μέρα, έρχεται ένας καινούριος καθηγητής, κοντούλης με γυαλάκια, που μοιάζει με τυφλοπόντικα. Είναι περίεργος. Σα να τους τραβάει να διαβάσουν. Κάνει το μάθημα ευχάριστο και κάνει την ζωή των παιδιών ονειρεμένη. Συμμετέχει μαζί τους και είναι ο δάσκαλος καθοδηγητής. Τα παιδιά δένονται μαζί του και σύντομα τον λατρεύουν. Πλέον δεν είναι για αυτούς ο "μπαμπούλας" της τάξης αλλά ένας φίλος.
Υποκείμενο - Ρήμα - Αντικείμενο
Απρόσωπα ρήματα - Μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα
Πρόταση λέγεται μια σειρά από λέξεις η οποία περιλαμβάνει ένα ρήμα και έχει δικό της, αυτοτελές νόημα.
Υποκείμενο
Ρήμα
Υποκείμενο
είναι η λέξη που δείχνει σε μια πρόταση ποιος ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση ή έχουν μια ιδιότητα.
Το υποκείμενο λοιπόν το βρίσκουμε, αν απαντήσουμε στην ερώτηση
ποιος (ποια, ποιο ) ή ποιοι (ποιες, ποια).
π.χ. Η μητέρα μου παίζει βιολί.. Ποιος παίζει; > η μητέρα
Αυτός είναι δάσκαλος. Ποιος είναι; > αυτός
Όσοι δουλεύουν κουράζονται. Ποιοι τρώνε; > όσοι δουλεύουν
Εννοείται ότι θα έρθουν όλοι. Τι εννοείται; > ότι θα έρθουν όλοι
Οι γείτονες ήρθαν στο πάρτι μας. Ποιοι ήρθαν; > οι γείτονες
Το υποκείμενο του ρήματος μπαίνει πάντοτε σε πτώση ονομαστική .
Το υποκείμενο:
α) μπορεί να έχει άρθρο (έναρθρο) ή να μην έχει (άναρθρο) π.χ.
- Η Αλίκη παίζει με τον αδερφό της.
- Άνθρωποι τρέχουν στο δρόμο.
β) μπορεί να βρίσκεται μπροστά από το ρήμα ή μετά από αυτό
π.χ.
- Ο Σταμάτης γράφει.
- Διαβάζει τα μαθήματά του ο Σταμάτης.
γ) σε μία πρόταση μπορεί να υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα
π.χ. Εγώ και η Ελένη πήγαμε στο γήπεδο.
δ) Τι χρησιμοποιείται ως υποκείμενο;
Ως υποκείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί: ουσιαστικό, ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή αντωνυμία ή κάθε μέρος του λόγου, όταν χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό ή ακόμα και ολόκληρη πρόταση,. Δες τα παραδείγματα που ακολουθούν.
Ο Γιώργος τρέχει. όνομα
Θα κερδίσει ο ομορφότερος. επίθετο ουσιαστικοποιημένο
Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται. μετοχή
Αυτός τραγουδά κι αυτή χορεύει. αντωνυμία
Το χθες πέρασε, πάει και τελείωσε. επίρρημα με άρθρο
Δεν επιτρέπεται να μιλάτε μέσα στην εκκλησία. πρόταση*
Το να γελάς σαν χαζός δεν είναι και τίποτε σπουδαίο. πρόταση με άρθρο*
* Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις έχουν ως υποκείμενο μια πρόταση με το ότι ή με το να.
ε ) Το υποκείμενο παραλείπεται όταν:
- εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα,
π.χ. Σημείωσε γκολ. (ενν. Ο ποδοσφαιριστής)
- είναι προσωπική αντωνυμία,
π.χ. Θα έρθεις σύντομα. (Εννοείται το εσύ)
- Όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ.
Όλη την ημέρα φυσάει δυνατά και βρέχει. (ενν. ο καιρός)
*ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ - ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
Ορισμένα ρήματα χρησιμοποιούνται στο τρίτο ενικό πρόσωπο και δεν έχουν υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα ή αντωνυμία που να υπάρχει ή να εννοείται.
Ως υποκείμενο παίρνουν μια πρόταση, που αρχίζει με τις λέξεις να, ότι, πως (δηλ. τελική ή ειδική πρόταση).
Πχ. Συμφέρει να αγοράζουμε προϊόντα σε μεγάλες συσκευασίες
Συμφέρει (απρόσωπο ρήμα)
να αγοράζουμε προϊόντα σε μεγάλες συσκευασίες (υποκείμενο)
Εκτός από τα απρόσωπα ρήματα υπάρχουν και οι απρόσωπες εκφράσεις που έχουν την ίδια ακριβώς λειτουργία.
π.χ. Είναι κακό (απρόσωπη έκφραση) να κλέβουμε στο παιχνίδι. (υποκείμενο)
Δεν είναι ωραίο (απρόσωπη έκφραση) να κοροϊδεύεις τους άλλους.
Το ρήμα
είναι η απαραίτητη λέξη για να υπάρχει πρόταση.
Φανερώνει ότι κάποιος ή κάτι (δηλαδή το υποκείμενο) ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση είτε λειτουργεί ως συνδετικό, αποδίδοντας μια ιδιότητα στο υποκείμενο:
π.χ. Η μητέρα του παίζει πιάνο. (Το υποκείμενο κάνει κάτι, ενεργεί.)
Το αυτοκίνητο διαλύθηκε. (Το υποκείμενο παθαίνει κάτι.)
Το μωρό κοιμάται. (Το υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση.)
Αυτός είναι γιατρός. (Το υποκείμενο έχει μια ιδιότητα.)
Αφηγούμαστε πώς περάσαμε σε μια συναυλία
Όταν θέλουμε να μιλήσουμε για μια συναυλία που παρακολουθήσαμε και πώς περάσαμε σε αυτή, στην πραγματικότητα θέλουμε να αφηγηθούμε μια ιστορία ή να περιγράφουμε ένα γεγονός. Ας θυμηθούμε, επομένως, όσα έχουμε μάθει στην ενότητα 1 .
Περιγραφή συναυλίας
Στο κείμενό μας αναφερόμαστε στα εξής:
Στους μουσικούς και τους τραγουδιστές που έδωσαν τη συναυλία καθώς καιτο είδος της μουσικής
πού και πότε πραγματοποιήθηκε η συναυλία
Με ποιους την παρακολούθησα: εμεις και οι συνοδοί μας (φίλοι, γονείς κ.ά.) ως κοινό
ποιος ήταν ο λόγος που αποφασίσαμε να πάμε σε αυτό το γεγονός (επειδή μας αρέσει ο καλλιτέχνης, κάποια ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης συναυλία, κάποια γιορτή κτλ.)
Πώς ξεκίνησε, πώς συνεχίστηκε, πώς κατέληξε η εκδήλωση
Ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κοινού και οι δικές μας.
Τι μου άρεσε (τραγούδια , φωτισμός , εμφάνιση καλλιτέχνη)
Σκέψεις και συναισθήματα που μας προκάλεσε η συναυλία.
Μια πρωτότυπη συναυλία
ΠΡΟΛΟΓΟΣ (μια αναφορά στη σχέση μου και στην αγάπη μου για τη μουσική - πότε - με ποιους - σε ποιο μέρος πήγα - ποιο συγκρότημα παρακολουθήσαμε και λίγα λόγια γι’ αυτό)
Μου αρέσει πολύ να ακούω μουσική, γι' αυτό όποτε μου δίνεται η ευκαιρία, πηγαίνω σε συναυλίες με τα μεγαλύτερα αδέρφια μου ή με τους γονείς μου.
Έχω παρακολουθήσει συναυλίες όλων των ειδών της μουσικής, κλασικής, ροκ και ποπ , ελληνικής και ξένης. Μου αρέσουν ιδιαίτερα τα τραγούδια που έχουν έντονο ρυθμό.
Σίγουρα έχετε ακούσει για το περίφημο συγκρότημα των Stomp, σίγουρα έχετε πετύχει κάποιο μικρό τους νούμερο σε κάποιο βίντεο στο youtube. Το όνομα αυτό σημαίνει «χτυπάω το πόδι δυνατά» και δεν επιλέχθηκε τυχαία, αφού τα μέλη του συγκροτήματος χρησιμοποιούν τα πόδια, αλλά και τα χέρια τους για να παίξουν μουσική. Δεν είναι απλά ένα συγκρότημα όπως αυτά που γνωρίζουμε αλλά μάλλον ένας μουσικοχορευτικός θίασος.
Δημιουργήθηκαν το 1991 στο Μπράιτον , μια πόλη πόλη της Αγγλίας, από τους Βρετανούς Λουκ Κρέσγουελ και Στιβ ΜακΝίκολας και κατάφερε μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να ξεπεράσει κάθε προσδοκία και να αποκτήσει διεθνή φήμη.
Όταν λοιπόν έμαθα ότι θα δώσουν κάποιες παραστάσεις και στην Αθήνα , στο Θέατρο Badminton , δεν μπορούσα να κρατηθώ. Πήγα να τους δω , μετά από πολλά παρακάλια είν’ η αλήθεια , με τα μεγαλύτερα αδέρφια μου , το Γιώργο και τον Πάνο. Όταν φτάσαμε το θέατρο ήταν σχεδόν γεμάτο από κόσμο που ανυπομονούσε ν’ αρχίσει η παράσταση.
ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ ( ιδιαιτερότητα του συγκροτήματος, είδος μουσικής - χορευτικά,φωτισμοί - συναισθήματα και αντιδράσεις δικά μου και του κοινού - το καλύτερο σημείοτης βραδιάς )
Μετά από λίγο οι Stomp εμφανίστηκαν στη σκηνή. Είχαν ετοιμάσει μια σειρά από νούμερα μουσικοχορευτικά.Πρέπει να πω ότι στις παραστάσεις των Stomp αυτό που κυριαρχεί είναι ο ρυθμός , δεν υπάρχει μελωδία με την έννοια που την ξέρουμε , δεν υπάρχουν στίχοι.
Οι Stomp έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό. Το πιο εντυπωσιακό όμως ήταν ότι, αντί για κανονικά μουσικά όργανα, χρησιμοποίησαν με τον πιο ασυνήθιστο τρόπο ένα σωρό από άχρηστα καθημερινά αντικείμενα: τενεκέδες, κουβάδες, σπιρτόκουτα,βαρέλια, κουτάκια από αναψυκτικά, εφημερίδες, σκουπόξυλα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Ακόμα και νεροχύτες ή παλιοσίδερα μετατράπηκαν σε όργανα μουσικής στα χέρια των μελών του συγκροτήματος.
Οι πρωτότυποι ρυθμοί συνοδεύονταν από χορό και πολύχρωμους , απίστευτους φωτισμούς. Τα χορευτικά , από ομάδες χορευτών , ήταν ιδιαίτερα διασκεδαστικά μιας και οι χορευτές έκαναν συνεχώς “γκάφες” , επίτηδες , με αποτέλεσμα όλοι οι θεατές να ξεσπούν σε γέλια και χειροκροτήματα.
Η αλήθεια είναι ότι δε μπορώ να ξεχωρίσω ποιο νούμερο μου άρεσε περισσότερο. Ίσως το σημείο με τους νεροχύτες που ο ρυθμός έβγαινε από το τρίψιμο της επιφάνειας και το τρεχούμενο νερό. Μπορεί να ήταν και το νούμερο με τις μπάλες του μπάσκετ, που κάθε χτύπημα της μπάλας έδινε το δικό της στίγμα! Μου άρεσε επίσης πολύ και το νούμερο με τα τεράστια σωσίβια! Τελικά, νομίζω πως το καλύτερο νούμερο ήταν αυτό που όλη η ομάδα σκαρφάλωσε πάνω στα… σκηνικά! Αυτά τα σκηνικά που είχαν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, από το πιο μικρό μεταλλικό αντικείμενο που μπορεί να παράγει ήχο χτυπώντας το, μέχρι τον πιο μεγάλο κουβά ή το πιο μεγάλο βαρέλι.
Ο κόσμος ήταν πραγματικά ενθουσιώδης. Λίγη από τη μαγεία του «stomping» [stomp = χτυπάω δυνατά το πόδι] επιχείρησε να δείξει στο κοινό ένα μέλος της ομάδας, με παλαμάκια και χτυπήματα του ποδιού. Βήμα βήμα, έδειχνε στο κοινό όλο και πιο περίπλοκους και γρήγορους ρυθμούς και αυτό απλά… τα έκανε θάλασσα!
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ( πώς με επηρέασε η συναυλία )
Μέχρι να το δω ζωντανά, το θεωρούσα ακατόρθωτο. Όταν δεις ένα τέτοιο θέαμα από κοντά, και αφού βγεις από την αίθουσα, έχεις πραγματικά την επιθυμία να δώσεις ρυθμό σε οτιδήποτε βρίσκεται μπροστά σου. Έπιασα τον εαυτό μου να χτυπάει τα γόνατά μου, το κάγκελο της σκάλας καθώς ανέβαινα προς την έξοδο, την πόρτα που βγάζει στο προαύλιο του θεάτρου.
Θα μπορούσα να μιλάω για ώρες για αυτό το show, ήταν πραγματικά απολαυστικό. Αν έρθουν στην πόλη σας μην τους χάσετε. Είναι κάτι που θα σας μείνει αξέχαστο!
Κατηγορούμενο είναι το επίθετο (συνήθως) που με τη μεσολάβηση του συνδετικού ρήματος δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο μιας πρότασης.
• Ο Γιώργος είναι όμορφος.
• Ο Γιώργος είναι φίλος μου.
Στα παραπάνω παραδείγματα οι λέξεις: όμορφος, φίλος, είναι τα κατηγορούμενα του υποκειμένου "Ο Γιώργος" . Η λέξη όμορφος είναι επίθετο ενώ η λέξη φίλος είναι ουσιαστικό.
Το πιο συχνό συνδετικό ρήµα είναι το ρήµα είµαι και τα γίνοµαι, γεννιέµαι, λέγοµαι, νοµίζοµαι, φαίνοµαι, θεωρούµαι, ονοµάζοµαι, εκλέγοµαι, κληρώνοµαι, χειροτονούµαι κ.α.
Ο παππούς είναι άρρωστος.
Είναι -> συνδετικό ρήμα , άρρωστος -> κατηγορούμενο
Το κατηγορούμενο εκτός από επίθετο μπορεί να είναι:
• ουσιαστικό: π.χ. Ο πατέρας του είναι γιατρός.
• επίθετο: π.χ. Το πλοίο είναι μεγάλο.
• αντωνυμία: π.χ. Ο φόβος του ήταν άλλος.
• αριθμητικό: π.χ. Οι μήνες είναι δώδεκα.
• μετοχή: π.χ. Τα τιμολόγια είναι θεωρημένα.
• προθετική φράση: π.χ. Ο τοίχος είναι από πέτρα.
• επίρρημα: π.χ. Ο δάσκαλος έγινε έξω φρενών.
• μια ολόκληρη εξαρτημένη πρόταση: π.χ. Να είσαι ό,τι θέλεις.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Προφανώς, χωρίς συνδετικό ρήμα δεν έχουμε κατηγορούμενο.
Κατηγορούμενο - Συνδετικά ρήματα
Αντικείμενο
Ονομάζουμε το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του υποκειμένου .
Υποκείμενο ρήμα αντικείμενο
Ο γεωργός οργώνει το χωράφι.
Ο Γιώργος χτύπησε τον Παναγιώτη.
Ο καθηγητής διδάσκει το μάθημα.
Βρίσκεται συνήθως σε πτώση αιτιατική.
Βρίσκουμε το αντικείμενο μιας πρότασης ρωτώντας τι ή ποιον.
Π.χ. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι. (Τι οργώνει; - το χωράφι)
Εγώ θέλω μόνο εκείνον. (Ποιον θέλω; - εκείνον)
Το αντικείμενο μπορεί να είναι:
Ο γεωργός οργώνει το χωράφι.
Δες τον ανόητο τι κάνει!
Απελευθέρωσαν τους κρατούμενους.
Εγώ θέλω μόνο εκείνον και κανέναν άλλο.
Φίλησέ με!
Ποτέ δε λέει ευχαριστώ!
Άκουσα ένα οχ!
Είπε ότι δε με θέλει πια!
ουσιαστικό
επίθετο
μετοχή
αντωνυμία
αντωνυμία
ρήμα
επιφώνημα
πρόταση
Αντικείμενο
Τα ρήµατα που παίρνουν αντικείμενο (ή αντικείμενα) ως συμπλήρωμα της σηµασίας τους ονοµάζονται µεταβατικά, γιατί η ενέργεια του υποκειµένου µεταβαίνει (µεταφέρεται) στο αντικείµενο.
Τα ρήµατα που δεν παίρνουν αντικείµενο λέγονται αµετάβατα, γιατί αυτό που σηµαίνει το ρήµα δε µεταβαίνει σε κάτι άλλο:
π.χ. Η Μαρία έδεσε τα κορδόνια της. (έδεσε -> µεταβατικό ρήμα αντικείμενο –> τα κορδόνια .)
Τα σκυλιά γαβγίζουν. (ρήµα γαβγίζουν -> αµετάβατο , δεν υπάρχει αντικείμενο. )
Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄
Μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα
Το αντικείμενο έχει άμεση σχέση με το ρήμα.
Π.χ.: Τα παιδιά (Υ) στολίζουν (Ρ) την τάξη.(Α)
Η ενέργεια (“στολίζουν”) των παιδιών μεταβαίνει στην τάξη
Το κατηγορούμενο έχει άμεση σχέση με το υποκείμενο.
Π.χ.: Ο Στέλιος είναι αθλητής (K).
Η λέξη “αθλητής” δείχνει μια ιδιότητα του υποκειμένου (Στέλιος)
Διαφορά αντικειμένου – κατηγορούμενου
Eξαρτημένες προτάσεις ως υποκείμενα, αντικείμενα ή κατηγορούμενα
Υπάρχουν εξαρτημένες (δευτερεύουσες) προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως υποκείμενα, κατηγορούμενα ή αντικείμενα των ρημάτων της ανεξάρτητης (κύριας) πρότασης.
Οι προτάσεις αυτές ονομάζονται ονοματικές και δe χωρίζονται στο λόγο µε κόµµα
.είναι όσες:
- αρχίζουν με το ότι, που, πως (ειδικές προτάσεις)
π.χ. Νόμιζα ότι έφυγες (αντικείμενο στο ρήμα νόμιζα).
Φαίνεται πως αργήσαμε (υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα φαίνεται).
- αρχίζουν με το να (βουλητικές προτάσεις)
π.χ. Πρέπει να φέρεσαι σωστά . ( υποκείµενο στο απρόσωπο ρήµα πρέπει)
Θέλω να ακούσω μουσική. (αντικείμενο του ρήματος «θέλω»)
όμως: Θα έρθω σπίτι σου να ακούσουμε μουσική. (τελική πρόταση [θα έρθω με σκοπό να ακούσουμε μουσική]· εδώ η εξαρτημένη (ή αλλιώς δευτερεύουσα) πρόταση δείχνει τον σκοπό, δεν έχει θέση ούτε υποκειμένου ούτε αντικειμένου)
- αρχίζουν με το μη, μήπως (ενδοιαστικές προτάσεις)
π.χ. Φοβούνται μήπως χάσουν το τρένο (αντικείμενο στο ρήμα φοβούνται).
- αρχίζουν με το ποιος, πόσος, τι, πώς, πού, πότε, γιατί, μήπως, αν (πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις)
π.χ. Δεν είναι γνωστό αν το ήξεραν (υποκείμενο στην απρόσωπη έκφρασηείναι γνωστό).
Δεν ξέρω αν θα έρθω στη συναυλία. ( αντικείμενο του ρήματος ξέρω )
όμως: Αν πας στη συναυλία, να με πάρεις τηλέφωνο. (Εδώ η πρόταση με το «αν» είναι υποθετική: Αν πας στη συναυλία [= υπόθεση], τότε να με πάρεις τηλέφωνο [= απόδοση].)
Δεν ξέρω γιατί δε θα γίνει η συναυλία. (Η δευτερεύουσα πρόταση που αρχίζει με το «γιατί» είναι πλάγια ερωτηματική και είναι αντικείμενο του ρήματος «ξέρω».
όμως: Δε θα έρθει στη συναυλία γιατί είναι άρρωστος. (Εδώ η εξαρτημένη πρόταση που αρχίζει με το «γιατί» είναι αιτιολογική. Η πρόταση «γιατί είναι άρρωστος» εξηγεί το λόγο που δε θα έρθει στη συναυλία.)
- αρχίζουν με το όποιος, ο οποίος, όσος, ό,τι, που (αναφορικές προτάσεις)
π.χ.Αυτά είναι όσα μού ζήτησες. (κατηγορούμενο στο υποκείμενο αυτά)
Όποιος ήθελε έγραφε (υποκείμενο στο ρήμα έγραφε).
Επαινούσε όποιον εργαζόταν (αντικείμενο στο ρήμα επαινούσε).
η ορχήστρα των ζώων...
Γνώρισε τον ήχο που παράγουν τα μουσικά όργανα… παίζοντας. Ακούμε τον ήχο ενός μουσικού οργάνου (για να το ξανακούσουμε πατάμε Repeat), και επιλέγουμε το μουσικό όργανο που τον παράγει. Σε κάθε σου επιτυχία κερδίζεις ένα ζωάκι μουσικό.
Παιχνίδια: βρες τα μουσικά όργανα
Περιγράφουμε μουσικά όργανα και πώς κατασκευάζονται
Περιγραφή μουσικού οργάνου
Το βιολί
Ένα Ευρωπαϊκό όργανο με δοξάρι και 4 χορδές. Είναι πιθανό ότι προέρχεται από τη βιόλα. Αφού πέρασε από πολλές αλλαγές, κατά το 1480-1530 υπολογίζεται ότι απέκτησε σχήμα παρόμοιο με το σημερινό.
Ανήκει στα έγχορδα μουσικά όργανα που παίζονται με δοξάρι. Αποτελείται από το σώμα (σκάφος) , το ηχείο , το μπράτσο , τις χορδές , το κοχλία με τα κλειδιά , τη γλώσσα , τον χορδοστάτη και τον καβαλάρη.
Το σώμα (σκάφος) του βιολιού αποτελείται από δύο κυρτές επιφάνειες, τη ράχη που κατασκευάζεται από σκληρό ξύλο (σφεντάμι) και το καπάκι (αρμονική τράπεζα) που κατασκευάζεται από μαλακό ξύλο (πεύκο ή έλατο).
Ανάμεσα στη γλώσσα και το χορδοστάτη βρίσκεται ο καβαλάρης, ο οποίος στηρίζεται σε δύο ποδαράκια και έχει προορισμό να μεταφέρει τις ταλαντώσεις των χορδών στο καπάκι, το οποίο με τη σειρά του τις μεταφέρει στην κοιλότητα του σκάφους. Πάνω στο καπάκι, στην άκρη του χορδοστάτη υπάρχει μία υποδοχή που εξυπηρετεί το κράτημα του βιολιού με το σαγόνι.
Το δοξάρι του βιολιού είναι ένα τόξο, είναι φτιαγμένο από 150-250 τρίχες αλόγου.
Οι τέσσερις χορδές του βιολιού κατασκευάζονταν αρχικά από έντερο ζώων και αργότερα από χαλκό και από χάλυβα.Το συνολικό του μήκος του είναι 600 χιλιοστά.
O χαρακτηριστικός ήχος του βιολιού δημιουργείται με το γλίστρημα του δοξαριού πάνω στις χορδές με την κατάλληλη πίεση και ταχύτητα του δοξαριού, το οποίο λειτουργεί ως προέκταση του ενός χεριού ενώ με τα δάχτυλα του άλλου χεριού , ο βιολιστής πιέζει τις χορδές πάνω σε συγκεκριμένα σημεία του μπράτσου.
Όταν δίνουμε οδηγίες χρησιμοποιούμε κυρίως:
• α ' πρόσωπο πληθυντικού οριστικής ενεστώτα
Π.χ. Περνάμε το δρόμο από τις διαβάσεις.
• β ' πρόσωπο ενικού και πληθυντικού προστακτικής ενεστώτα και αορίστου
Π.χ. Πέρνα το δρόμο από τις διαβάσεις.
Π.χ. Πέρασε (ή περάστε) το δρόμο από τις διαβάσεις.
•β ' πρόσωπο ενικού και πληθυντικού υποτακτικής ενεστώτα και αορίστου
Π.χ. Να περνάς το δρόμο από τις διαβάσεις.
Π.χ. Να περάσεις το δρόμο από τις διαβάσεις.
• Απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις.
Π.χ. Πρέπει να περνάμε το δρόμο από τις διαβάσεις.
Όταν δίνουμε οδηγίες κατασκευής:
• Αναφέρουμε αρχικά τα υλικά που θα χρειαστούν
•Συνεχίζουμε δίνοντας , βήμα – βήμα , τις οδηγίες κατασκευής. Καλό είναι να βάζουμε και εικόνες ή σχέδια για να γίνονται καλύτερα κατανοητά τα στάδια της κατασκευής και το τελικό αποτέλεσμα
Κατασκευή: Το μπαστούνι της βροχής!
αν θέλετε να φέρετε την βροχή στο δωμάτιό σας...
Υλικά για την κατασκευή
1 άδειο ρολό κουζίνας ή ρολό από ύφασμα
καρφίτσες ή καρφιτσόνια
ρύζι ή ζάχαρη ή άμμος
χαρτόνι
σελοτέιπ ή κόλλα
ψαλίδι
Βήματα
1. Τρυπάμε με πολλές καρφίτσες ένα άδειο ρολό κουζίνας σε όσα περισσότερα σημεία μπορούμε.
2. Κλείνουμε το ένα άκρο του ρολό με χαρτόνι και σελοτέιπ.
3. Τοποθετούμε στο εσωτερικό του ρολό ρύζι ή ζάχαρη ή άμμο.
4. Κλείνουμε το άλλο άκρο του ρολό με χαρτόνι και στολίζουμε την κατασκευή μας με χαρτόνια και αυτοκόλλητα.
5. Περιστρέφουμε αργά το μπαστούνι της βροχής και ο μαγικός ήχος της βροχής πλημμυρίζει το δωμάτιό μας. Ο ήχος που βγαίνει θυμίζει και τα κύματα της θάλασσας!!
ΤΥΜΠΑΝΑΚΙΑ
Το τύμπανο είναι ξύλινο ή μεταλλικό
μουσικό όργανο που έχει στη μία ή και στις δύο πλευρές τεντωμένο δέρμα και κρούεται
με πλήκτρο ή με το χέρι.
Τα τυμπανάκια τα συναντάμε σε πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς και ιδιαίτερα στην Ινδία σε ζευγάρι (<<τάμπλα>>) και στην Αφρική επίσης σεζευγάρι δεμένα μεταξύ τους (<<τομ-τομ>>).
Υλικά
2 πήλινες γλάστρες διαφορετικού μεγέθους
Πλαστική μεμβράνη
Σπάγκος ή σχοινί (περίπου 8 μέτρα)
Κόλλα
Κατασκευή
Σε κάθε μια πήλινη γλάστρα τεντώνουμε πλαστική μεμβράνη,την κολλάμε και τη στερεώνουμε σφίγγοντάς τη στην περιφέρεια με
το σπάγκο.
Παίζονται χτυπώντας με το χέρι ή με μπαγκέτα. Ανάλογα με το
μέγεθος της γλάστρας και το τέντωμα της μεμβράνης παράγεται διαφορετικός ήχος.
Μπορούμε να δέσουμε μεταξύ τους δύο διαφορετικά τυμπανάκια
,κατασκευάζοντας ένα όργανο με διαφορετικά χρώματα.
Όσες περισσότερες καρφίτσες χρησιμοποιήσουμε τόσο καλύτερος ήχος θα παραχθεί
Μουσικό χωριό
Το κόμμα
Το κόμμα (,) και η χρήση του
Τραγούδια και στίχοι
Εδώ Λιλιπούπολη – Μια βραδιά στο πόρτο Λίλι! (1987)
Το «Εδώ Λιλιπούπολη» ήταν μια παιδική ραδιοφωνική σειρά που ξεκίνησε το 1976 και διήρκεσε μέχρι το 1980. Η σειρά ακουγόταν στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, το οποίο ήταν την περίοδο εκείνη υπό τη διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκι. Η εκπομπή θεωρείται στις μέρες μας «θρυλική», τόσο για την πρωτοτυπία και την ποιότητά της, όσο και για την επίδραση της στη γενικότερη περίοδο.
Η εκπομπή, η οποία ήταν καθημερινή, ήταν μουσικά επενδυμένη με τραγούδια ευρηματικότατων στίχων. Η Μαριανίνα Κριεζή ήταν η στιχουργός των τραγουδιών και το τραγούδι του μαθήματος μας μπορείς να το ακούσεις παρακάτω:
Μουσική με ποτήρια
Ίσως δεν ξέρετε ότι...
α) Το βιολί, που εδώ και 350 χρόνια θεωρείται ο βασιλιάς των οργάνων, υπήρξε στις αρχές τις ιστορίας του ένα όργανο που απλώς συνόδευε τη μουσική σε χορούς και πανηγύρια και οι βιολιστές είχαν τη φήμη κατώτερων μουσικών!
β) Τα αριστουργήματα των μεγάλων Ιταλών κατασκευαστών έχουν πολλές φορές ανυπολόγιστη αξία φτάνοντας τα 1.000.000 ευρώ!
Θηλυκά ουσιαστικά σε –ιά , –ία, -ια, -εία, -εια, -ειά
Κανόνες μονοτονικού συστήματος
Μουσική και άλλες τέχνες
Περιγραφή έργου τέχνης
Περιγραφή έργου τέχνης
Αναφέρουμε:
Τον τίτλο ( Αναγράφεται συνήθως κάτω ή δίπλα από το έργο )
Το όνομα του καλλιτέχνη που το δημιούργησε Υπάρχει πάντα η υπογραφή του πάνω στο έργο και ολόκληρο το όνομά του δίπλα ή κάτω από αυτό
Το θέμα του πίνακα Μπορεί να δηλώνεται και με τον τίτλο Π.χ. σε ένα μουσείο, σ’ ένα σπίτι, σ’ ένα βιβλίο...
Το είδος ζωγραφικής (θαλασσογραφία, νεκρή φύση, πορτρέτο , τοπίο … )
Από τι υλικό είναι φτιαγμένος (.. ζωγραφική σε χαρτί, σε καμβά,λάδι σε μουσαμά, κολάζ από χαρτί, κάρβουνο...)
Το μέγεθος του πίνακα Π.χ. μεγάλος, μικρός...
Πού είδα τον πίνακα σε μουσείο , σε έκθεση …
Η γενική εικόνα . (.. απεικονίζει ένα εκφραστικό , χαμογεκαστό πρόσωπο … ένα μυθικό πρόσωπο … ένα λιβάδι με πολύχρωμα λουλούδια …)
Τι εμφανίζεται στον πίνακα ( Περιγράφω αναλυτικά το χώρο, τα πρόσωπα, τα αντικείμενα και ό,τι άλλο βλέπω )
Τα σχήματα και τις γραμμές (.. γεωμετρικά σχήματα, απαλές γραμμές...)
Τα χρώματα που κυριαρχούν (.. αποχρώσεις του μπλε, του κίτρινου, του πράσινου , ζωηρά – μουντά χρώματα..)
Κυρίαρχο σημείο (Το σημείο του πίνακα που ξεχωρίζει με την πρώτη ματιά και μας κινεί το ενδιαφέρον )
Μια ιδιαίτερη λεπτομέρεια (Κάτι που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, π.χ. ένα ανθισμένο δέντρο ανάμεσα σ’ άλλα καμμένα…)
Γιατί έγινε το έργο και ποιος ο σκοπός του καλλιτέχνη; (για να αποτυπώσει μια ιστορία, μια ιστορική στιγμή ή μια προσωπική στιγμή, ένα σημαντικό γεγονός, ένα φανταστικό γεγονός, το μεγαλείο της φύσης, να προβληματίσει το θεατή σε σχέση με κάποιο θέμα ή κάποιες σκέψεις και ιδέες του κτλ)
Ο καλλιτέχνης δημιούργησε βασιζόμενος σε κάτι που είδε και παρατήρησε, σε κάτι που θυμόταν ή σε κάτι που φαντάστηκε;
Αν γνωρίζουµε, συµπληρώνουµε την περιγραφή µας µε στοιχεία για:
Την εποχή στην οποία ανήκει το έργο (Π.χ. Αναγέννηση...)
Τη ζωή του καλλιτέχνη (κατάγεται από τη Χίο και τα έργα του απεικονίζουν τοπία της περιοχής )
Αξιολόγηση του έργου (Γράψε τις δικές σου σκέψεις για το έργο … μου αρέσει ή δεν μου αρέσει, ο καλλιτέχνης κατά τη γνώμη μου πέτυχε ή δεν πέτυχε το σκοπό του ..)
Σκέψεις και συναισθήματα που μου προκαλεί ( …ένιωσα να ταξιδεύω... με γέμισε θλίψη , χαρά ... θα ήθελα να γνωρίσω το εικονιζόμενο πρόσωπο … )
Ποιο είναι το πιο πετυχημένο σημείο του έργου;
Αν ήσουν στη θέση του καλλιτέχνη θα άλλαζες κάτι στο έργο αυτό; Γιατί;
Η αγαπημένη της γιαγιάς»
είναι ελαιογραφία σε μουσαμά (1893) 
του Έλληνα ζωγράφου Γιώργου Ιακωβίδη (1853-1932), που είναι ένας από τους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου. Ο πίνακας έχει διαστάσεις 78,5Χ60,3 εκ. και βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη.
Στον πίνακα απεικονίζεται μια γυναίκα της τρίτης ηλικίας που κρατά στοργικά στην αγκαλιά της το εγγονάκι της. Το φόντο δεν είναι ιδιαίτερα φωτεινό και δίνει την εντύπωση πως η εικόνα είναι μιας παλιότερης εποχής. Η γυναίκα είναι ντυμένη, με απλά και παραδοσιακά ρούχα σε σκούρες αποχρώσεις. Στα χέρια της έχει ένα δίσκο με φρούτα τον οποίο γέρνει προς το μέρος του μικρού παιδιού. Εκείνο με τη σειρά του φορά ρούχα με έντονα χρώματα και κατακόκκινες κάλτσες στα μικροσκοπικά του πόδια. Τα ροδοκόκκινα μαγουλάκια του φανερώνουν ότι είναι υγιές και ενεργητικό. Αυτό το διαπιστώνουμε και από το παιχνιδιάρικο ύφος με το οποίο κοιτά τα φρούτα του δίσκου. Έτσι στον πίνακα απεικονίζονται δύο μορφές διαφορετικής ηλικίας, όπου όμως δένουν αρμονικά χαρίζοντάς μας μια αίσθηση γαλήνης, ηρεμίας και απόλυτης ευτυχίας.
Φαίνεται πως η αντίθεση ανάμεσα στους γέροντες και τα παιδιά γοητεύει το ζωγράφο.
Μόνα Λίζα
Θεωρείται το πιο διάσημο έργο ζωγραφικής. Είναι ο πίνακας που εκατομμύρια άνθρωποι ταξιδεύουν από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου για να τον θαυμάσουν από κοντά.
Είναι προσωπογραφία που ζωγράφισε ο Ιταλός καλλιτέχνης , της Ανγέννησης , Λεονάρντο ντα Βίντσι. Πρόκειται για ελαιογραφία σε ξύλο λεύκης, που ολοκληρώθηκε μέσα στη χρονική περίοδο 1503-1519. Αποτελεί ιδιοκτησία του Γαλλικού Κράτους, και εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι.
Ο πίνακας, διαστάσεων 77 εκ.χ 53 εκ., απεικονίζει μία γυναίκα, τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο. Υπάρχουν και πολλές άλλες προτάσεις για την ταυτότητα της εικονιζόμενης γυναίκας μεταξύ των οποίων ότι πρόκειται για τη μητέρα του Λεονάρντο Κατερίνα ή ακόμη και για τον ίδιο το Λεονάρντο.
Η Μόνα Λίζα κάθεται με τα χέρια της σταυρωμένα μπροστά κι ακουμπούν στο μπράτσο μιας καρέκλας ενώ στο πίσω μέρος ξεδιπλώνεται ένα ολόκληρο τοπίο.
Πρόκειται για μια γυναίκα με καστανά μάτια, μεγάλο μέτωπο και στρογγυλό σαγόνι. Φορά ένα κομψό πλισέ πέπλο και τα χέρια της ακουμπούν στο μπράτσο μιας καρέκλας. Το μπαλκόνι όπου κάθεται έχει μια υπέροχη θέα, ενός τοπίου γεμάτο με δρόμους, ποταμούς, λόφους και κοιλάδες. Όμως δεν κοιτάζει το υπέροχο τοπίο αλλά τον θεατή.
Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο η προσωπογραφία αυτή είναι τόσο διάσημη, είναι το μυστηριώδες ύφος του προσώπου της. Τα μάτια της έχουν ένα αινιγματικό βλέμμα και σε συνδυασμό με το παράξενο χαμόγελό της δίνει την εντύπωση της ταυτόχρονης χαράς και λύπης και δημιουργεί ερωτήματα για τα συναισθήματά της. Κάποιοι βλέπουν χαρά, κάποιοι βαθειά θλίψη, άλλοι κάτι ανάμικτο, άλλοι μυστήριο , άλλοι φόβο ή ακόμα και κρυμμένο θυμό και άλλοι… τίποτα!
Νομίζω ότι το παράξενο χαμόγελο της Τζοκόντας σημαίνει για τον καθένα μας κάτι ξεχωριστό, και έχουμε όλοι το δικαίωμα να διαλέξουμε ό,τι μας εκφράζει περισσότερο.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο του πίνακα, είναι ότι η γυναίκα δεν έχει φρύδια. Μερικοί λένε ότι ο Ντα Βίντσι δεν ολοκλήρωσε ποτέ τον πίνακά του.
Είναι κατά κοινή ομολογία, ένα υπέροχο έργο! Αν κάποιος θέλει να μιλήσει για τέχνη, φέρνει στο μυαλό του την Μόνα Λίζα.
Επανάληψη στην ενότητα 7 -
Μουσική
Λύσεις ασκήσεων Τετραδίου εργασιών
Λύσεις ασκήσεων Βιβίου Μαθητή
Μπαρμπό, Φιλίπ (Philippe Barbeau, Μπλουά, Γαλλία 1952 – ). Γάλλος εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Σταδιοδρόμησε ως δάσκαλος, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με τη λογοτεχνία. Οι παιδαγωγικές αντιλήψεις του συνοψίζονται στη θεωρία πως κάθε άτομο έχει ιδιαίτερα θετικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τα οποία πρέπει να βρεθούν σε κατάλληλες συνθήκες για να αξιοποιηθούν. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, πρωταρχικό ρόλο διαδραματίζει η οικογένεια και το σχολείο, το οποίο οφείλει να διδάσκει τα παιδιά να δουλεύουν μέσα σε κλίμα ευχάριστο, χαρούμενο, διαπνεόμενο από εμπιστοσύνη και αλληλοσεβασμό. Στα διηγήματά του εμπνέεται από την καθημερινότητα και, κυρίως, από το εκπαιδευτικό λειτούργημά του, ενώ οι πρωταγωνιστές του είναι πάντα ανοιχτόκαρδοι και απλοί άνθρωποι. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες, ενώ αποσπάσματά τους έχουν συμπεριληφθεί σε ελληνικά σχολικά διδακτικά βιβλία.
Πώς βρίσκουμε το ρήμα το υποκείμενο, το αντικείμενο και το κατηγορούμενο;
QUIZ Υποκείμενο - Ρήμα - Αντικείμενο - Κατηγορούμενο Α
QUIZ Υποκείμενο - Ρήμα - Αντικείμενο - Κατηγορούμενο Β
QUIZ Απρόσωπα και προσωπικά ρήματα ή εκφράσεις
QUIZ Μεταβατικά-Αμετάβατα-Συνδετικά ρήματα
QUIZ Θηλυκά ουσιαστικά σε
–ία, -ια, -εία, -εια, -ειά
