Ενότητα 2 - Η ζωή στην πόλη

Τετράδιο εργασιών

λεξιλόγιο: πλανόδιοι πωλητές, χωματόδρομοι, αυτοκίνητα, ηχορύπανση, συγκοινωνία, ύπαιθρος, πόλη, πολιτισμός, πολιτιστική ζωή, εκδηλώσεις, καλλιτέχνης, καλλιτεχνικά γεγονότα, αφίσα, παράσταση, κινηματογράφος, δημαρχείο, μετρό, λεωφόρος, λεωφορείο, χάρτης, σταθμοί, διαδρομή, στάση, γραμμή, αφετηρία, αστικός, κυκλοφορία, κίνηση, θόρυβος, πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα , πάγος - παγοπώλης, υπέροχος-η-ο, ισορροπώ-ισορροπία, σούρουπο, περιβάλλον, πρωτεύουσα – συμπρωτεύουσα, δημιουργώ-δημιούργησα, σύλλογος, ευρύς-εία-ύ, ευρύχωρος-η-ο, προάστιο, οδός, οδοποιία, οδόστρωμα, οδηγώ, οδηγία, δρομολόγιο, εγκαίνια, μειώνω – μείωση, ιδιαίτερος-η-ο, μεταφέρω, κατεύθυνση, κυβερνώ – κυβέρνηση, κτί(ή)ριο, όψη, ανακαλύπτω- ανακάλυψη, απομακρύνω-ομαι , διάστημα, διαστημόπλοιο, χώρα, θέμα, τρομερός-ή-ό, συμπληρώνω-ομαι , ισχυρός-ή-ό, ισχυρίζομαι, συγχρόνως, κυκλοφορία- κυκλοφοριακός-ή-ό, φοβερός-ή-ό – φοβερίζω, εξαφανίζομαι – εξαφάνιση, παρουσιάζω-ομαι, μετανιώνω – μετάνοια, θυμός, ιδέα

Οικογένεια λέξεων:

ήχος + … (ηχογραφώ, ηχορύπανση, ηχόχρωμα κτλ.)
· οδός + …(οδόστρωμα, οδηγός κτλ.)

Γραμματική:

· Καταλήξεις ρημάτων προστακτικής (άρχισε, μέτρησε, στρώσε κτλ.)

· Κλίση επιθέτων σε –ης (διεθνής, διεθνείς κτλ…)

Γλώσσα Ε΄ Τάξης

Βιβλίο μαθητή

Τι θα μάθουμε

Δίνουμε οδηγίες για να ζούμε καλύτερα στην πόλη και για να μετακινούμαστε σ' αυτή
Ξεχωρίζουμε τις εγκλίσεις του ρήματος
Χρησιμοποιούμε σωστά και κλίνουμε θηλυκά ουσιαστικά σε -ος και επίθετα σε -ης, -ης, -ες
Κλίση θηλυκών ουσιαστικών σε -ος λόγιας κλίσης
Παραγωγή και σύνθεση λέξεων
Η οικογένεια της λέξης οδός
Οδηγίες προσανατολισμού
Επιρρήματα
Τα αριθμητικά - Αριθμητικά επίθετα

Κείμενα:

Επανάληψη στην ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Λύσεις ασκήσεων Β.Μ και Τ.Ε.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Η ζωή στην πόλη

Η γειτονιά της πόλης

Ο Βόλος από τον 18ο ως τον 20ο αιώνα

Ο ΒΟΛΟΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Παλιά Επαγγέλματα

Σιδεράς - Πεταλωτής

Ωρολογοποιός

Τσαγκάρης

οριστική Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

υποτακτική Όταν δένω τα κορδόνια των παπουτσιών, μη με ενοχλείς.

προστακτική Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.

απαρέμφατο Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

μετοχή α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ

β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.

Οι διάφορες μορφές που παίρνει το ρήμα για να εκφράσει τη διάθεση ή τη γνώμη αυτού που μιλάει (ομιλητή) ονομάζονται εγκλίσεις.

Οι εγκλίσεις είναι πέντε:

οριστική (πραγματική/βέβαιη)
υποτακτική (επιθυμητή/αβέβαιη)
προστακτική (απαιτούμε να γίνει)
απαρέμφατο
μετοχή

Οι εγκλίσεις χωρίζονται σε:

προσωπικές (οριστική, υποτακτική, προστακτική)

Απρόσωπες (απαρέμφατο, μετοχή)

ονομάζονται προσωπικές εγκλίσεις, γιατί έχουν ξεχωριστούς τύπους για τα διάφορα πρόσωπα κάθε αριθμού, π.χ. τρέχω, τρέχεις, τρέχει…

ονομάζονται απρόσωπες εγκλίσεις γιατί δεν έχουν ξεχωριστούς τύπους για τα διάφορα πρόσωπα κάθε αριθμού, π.χ. δένοντας, αγαπημένος.

Οριστική:

παρουσιάζει μια πράξη ως πραγματική και βέβαιη .
Έχει όλους τους χρόνους.
Παίρνει άρνηση δεν.

Το μάθημα τελείωσε.

Το μάθημα τελειώνει σε λίγο.

Δεν τελείωσε το μάθημα.

Υποτακτική:

φανερώνει κάτι που επιθυμούμε ή περιμένουμε να γίνει.
Έχει : Εξακολουθητική (Ενεστώτα)* :
να γράφω – να γράφομαι

- Συνοπτική (Αορίστου):
να γράψω – να γραφτώ

- Συντελεσμένη (Παρακείμενου):
να έχω γράψει – να έχω γραφτεί

Παίρνει άρνηση μη(ν) και δε(ν).
Σχηματίζεται βάζοντας μπροστά από το ρήμα ένα από τα μόρια ας, να ή κάποιον από τους συνδέσμους για να, όταν, πριν, άμα ή το αρνητικό μόριο μη(ν).

Οι μαθητές ας μαζευτούν στην αυλή.

Αν βρω λίγο χρόνο, θα ζωγραφίσω.

Αν δεν έχει συγκοινωνία, να μην ξεκινήσει να έρθει.

Προστακτική:

φανερώνει προσταγή, επιθυμία, ευχή.
Σχηματίζεται μόνο στο 2ο πρόσωπο ενικού και πληθυντικού (εσύ – εσείς)
Έχει - Εξακολουθητική (Ενεστώτα): γράφε, γράφετε – (γράφου), γράφετε
- Συνοπτική (Αορίστου): γράψε, γράψτε – γράψου, γραφτείτε
- Παρακείμενου (σπάνια): έχε γραμμένο, έχετε γραμμένο
Δεν έχει άρνηση **. Σε περίπτωση που θέλουμε να «προστάξουμε», να ζητήσουμε από κάποιον να μην κάνει κάτι (να δηλώσουμε αρνητικό νόημα), την προστακτική αντικαθιστά η υποτακτική (με άρνηση μη[ν]).

Ανοίξτε τα παράθυρα.

Σύρε, παιδί μου, στο καλό.

Μη φωνάζετε έτσι.

Προσωπικές

Οι εγκλίσεις του ρήματος

Απρόσωπες

Μετοχή:

Α. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τη λεγόμενη ενεργητική μετοχή που είναι στην ενεργητική φωνή, σε χρόνο ενεστώτα και είναι άκλιτη.

Σχηματίζεται προσθέτοντας στο θέμα του ρήματος την κατάληξη -οντας (αν δεν τονίζεται) και -ώντας (αν τονίζεται).
Πιστεύοντας πιο πολύ στον εαυτό σου, θα τα καταφέρεις. (πιστεύω -> πιστεύοντας)
Κοιτώντας το δέντρο, χάνεις το δάσος. (κοιτώ -> κοιτώντας)

Β. Στη δεύτερη κατηγορία έχουμε τις παθητικές μετοχές που είναι στην παθητική φωνή, σε χρόνο παρακείμενο και είναι τύποι που κλίνονται όπως τα επίθετα.

Η παθητική μετοχή σχηματίζεται προσθέτοντας στο θέμα του ρήματος του ενεστώτα ή του αορίστου τις καταλήξεις –μένος , -μένη , -μένο
Οι ενδιαφερόμενοι να προσκομίσουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά στην γραμματεία. (ενδιαφέρομαι -> ενδιαφερόμενος)
Το πληγωμένο ζώο βογκούσε από τον πόνο. (πληγώνω -> πληγωμένος).
Ο Κώστας ήταν πολύ χαρούμενος μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. (χαίρομαι -> χαρούμενος)

Απαρέμφατο:

Είναι άκλιτος ρηματικός τύπος που μας χρησιμεύει στο να σχηματίζουμε τους συντελεσμένους χρόνους των ρημάτων.

Παρακείμενος: έχω βάψει – έχω βαφτεί

Υπερσυντέλικος: είχα βάψει – είχα βαφτεί

Συντελεσμένος μέλλοντας: θα έχω βάψει – θα έχω βαφτεί

Η προστακτική from Γιάννης Φερεντίνος

*ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Στο νέο βιβλίο Γραμματικής της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού η υποτακτική (και η Προστακτική) θεωρούνται άχρονες εγκλίσεις, σε αντίθεση με τις παλιότερες γραμματικές π.χ Τριανταφυλλίδη. Έτσι η Υποτακτική Ενεστώτα αναφέρεται ως εξακολουθητική , του Αορίστου ως Συνοπτική και του Παρακειμένου ως Συντελεσμένη.

προσταγή

ευχή

Απαγόρευση -
(Υποτακτική)

**έχει η προστακτική άρνηση ή όχι;
Στην πρόσφατη γραμματική του Γυμνασίου και του Δημοτικού δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
Στο παλιό συντακτικό του Γυμνασίου δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται και αποφατικά.
Στη «Νεοελληνική Σύνταξις» του Τζάρτζανου, δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται μόνο καταφατικά και οι περιπτώσεις με την άρνηση (π.χ. μη γελάτε) είναι υποτακτική.

Στη γραμματική των Holton, Mackridge, Φιλιππάκη, εκδ. Πατάκη, σελ. 207, αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η προστακτική δεν έχει άρνηση. ΠΗΓΗ: ipap

Οι εγκλίσεις του ρήματος
Θεωρία και Ασκήσεις

Να βρεθεί η έγκλιση των ρημάτων

ΜΑΘΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΑΣΚΗΣΟΥ

Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄

Εγκλίσεις

Είδη κειμένων

Δίνουμε οδηγίες

Οδηγίες είναι οι υποδείξεις που δίνονται προφορικά ή γραπτά σε κάποιους για το πώς πρέπει να ενεργήσουν.

Πόλη και πολιτισμός - Πόλη και διασκέδαση

Πολιτισμός ονομάζεται το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τύπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία (υλικών και πνευματικών) αξιών

Επίθετα σε -ης , -ης , -ες.

Πρόσεξε ότι αρσενικό και θηλυκό κλίνονται ακριβώς το ίδιο.

Ενικός αριθμός
	αρσενικό	θηλυκό	ουδέτερο
ονομ.	ο ακριβής	η ακριβής	το ακριβές
γεν.	του ακριβούς	της ακριβούς	του ακριβούς
αιτ.	τον ακριβή	την ακριβή	το ακριβές
Πληθυντικός αριθμός
ονομ.	οι ακριβείς	οι ακριβείς	τα ακριβή
γεν.	των ακριβών	των ακριβών	των ακριβών
αιτ.	τους ακριβείς	τις ακριβείς	τα ακριβή

Εργασία
στα επίθετα σε -ης , -ης , -ες.

ONLINE εξάσκηση στα επίθετα σε ης -ης -ες

QUIZ στα επίθετα σε
-ης , -ης , -ες. 2

QUIZ στα επίθετα σε
-ης , -ης , -ες. 3

Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄

επίθετα σε -ης , -ης , -ες.

Το λούνα παρκ της γλώσσας - Επίθετα

Από την εκπσιδευτική τηλεόραση

Τα Δημήτρια είναι πολιτιστικός θεσμός της Θεσσαλονίκης, προερχόμενος από την αρχαιότατη εμποροπανήγυρη με το ίδιο όνομα. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Φιλοξενούνται σε διάφορους χώρους πολιτισμού, κυρίως σε αυτούς που διαχειρίζεται ο Δήμος Θεσσαλονίκης, όπως το Δημαρχιακό Μέγαρο, το Δημοτικό Θέατρο Άνετον, o πολυχώρος LABattoir (Παλαιά Δημοτικά Σφαγεία) και το Maison Crystal, αλλά και σε πολλά Μουσεία, γκαλερί και εξωτερικούς χώρους της πόλης.

Περισσότερες πληρογορίες εδώ , εδώ κι εδώ

Διαδρομές στην πόλη

Οδηγίες προσανατολισμού

• εντοπίζουμε το σημείο της αφετηρίας, το σημείο, δηλαδή, στο οποίο βρίσκεται αυτός που ζητά τις οδηγίες, και το σημείο τερματισμού, εκεί δηλαδή που θέλει να πάει.

• εντοπίζουμε τα μέσα μεταφοράς που μπορεί να χρησιμοποιήσει (αστικά ή υπεραστικά λεωφορεία , μετρό , τραμ κτλ).

• περιγράφουμε βήμα βήμα τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει. Στο σημείο αυτό αναφέρουμε συνήθως πληροφορίες σχετικά με:

- την απόσταση που πρέπει να διανύσει για να φτάσει εκεί που θέλει (π.χ. ύστερα από 10 περίπου χλμ. θα στρίψετε αριστερά ..., αφού περπατήσετε γύρω στα 100 μ....).

- το είδος του δρόμου που θα ακολουθήσει (π.χ. μια μεγάλη λεωφόρος, ένα στενό δρομάκι, εθνική οδός, στενός επαρχιακός δρόμος κ.λπ.).

- χαρακτηριστικά σημεία που θα συναντήσει στη διαδρομή : κτίρια, αξιοθέατα, πλατείες , εκκλησίες , σχολεία , καταστήματα κτλ., που θα τον βοηθήσουν να βρει τον δρόμο του και να φτάσει στον προορισμό του (π.χ. Ύστερα από τρία στενά, θα συναντήσετε μια εκκλησία. Συνεχίστε μέχρι την επόμενη διασταύρωση όπου θα στρίψετε αριστερά.

Ή Ακολουθώντας τον δρόμο παράλληλα με την παραλία, θα συναντήσετε ένα βενζινάδικο…

Τι χρειάζονται

Οι οδηγίες προσανατολισμού δίνονται προκειμένου να καθοδηγήσουμε κάποιον να κινηθεί σωστά σε έναν χώρο, πόλη ή περιοχή, ώστε να φτάσει στον προορισμό που επιθυμεί.

Πώς οργανώνονται

Για να δώσουμε σωστές οδηγίες προσανατολισμού σε κάποιον:

• χρησιμοποιούμε διαφόρων ειδών χάρτες:

χάρτη πόλης, για να βρούμε πώς θα πάμε σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο της (π.χ. ένα μουσείο, ένα θέατρο , γήπεδο κ.ά.)

οδικό χάρτη, για να βρούμε πώς θα πάμε σ’ ένα συγκεκριμένο μέρος (π.χ. ένα χωριό, μια παραλία, ένα αρχαιολογικό χώρο κ.ά.). Στον χάρτη αυτόν πρέπει να προσέξουμε το υπόμνημά του, που εξηγεί τα διάφορα σύμβολά του, ώστε να μπορέσουμε να τον «διαβάσουμε» και να δώσουμε με βάση αυτόν σαφείς οδηγίες.

Επίλεξε το ¨Εκδήλωση στα Χανιά → ¨Να δώσουμε οδηγίες …¨¨ και δώσε οδηγίες στους φίλους σου από την Ευρώπη

Παραγωγή - Σύνθεση λέξεων

Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄

Πώς φτιάχνω νέες λέξεις

Από τη λέξη οδός προέρχονται πολλές άλλες λέξεις της γλώσσας μας που είτε είναι, παράγωγες της λέξης αυτής (σχηματίζονται δηλαδή από το ίδιο θέμα [οδ-] με την προσθήκη κάποιας κατάληξης) είτε είναι σύνθετες και περιέχουν τη συγκεκριμένη λέξη ως πρώτο η δεύτερο συνθετικό. Έτσι, λοιπόν, από τη λέξη οδός έχουμε

Παράγωγες: οδικός, -ή, -ό (επίθ.), οδικώς (επίρρ.) , οδεύω (ρήμα: βαδίζω, πηγαίνω κάπου), όδευση (ουσ.: η πορεία)

• Με τη λέξη οδός ως α' συνθετικό

Οδηγός (οδός + άγω), οδοδείκτης (οδός + δείκτης), οδοιπόρος (οδός + πόρος), οδοκαθαριστής (οδός + καθαριστής), οδομαχία (οδός + μάχη), οδοποιία - οδοποιός (οδός + ποιώ [= φτιάχνω, κατασκευάζω]) , οδοσήμανση (οδός + σήμανση), οδόσημο (οδός + σήμα), οδόστρωμα , οδόστρωση - οδοστρωτήρας (οδός + στρώνω), οδόφραγμα (οδός + φράγμα) κ.ά.

• Με τη λ. οδός ως β' συνθετικό

αδιέξοδο (α- + δι[ά] + εξ- [εκ] + οδός), άνοδος (αν[ά] + οδός), διέξοδος (δι[α] + εξ- [εκ] + οδός), δίοδος (δι[ά] + οδός), είσοδος (εις + οδός), έξοδος (εξ- [εκ] + οδός), κάθοδος (καθ- [κατά] + οδός), μέθοδος (μεθ- [μετά] + οδός), πάροδος (παρ[ά] + οδός), περίοδος (περί + οδός), πρόοδος (προ + οδός), πρόσοδος (προς + οδός), σύνοδος (συν + οδός) κ.ά.

Η οικογένεια της λέξης οδός

Ενικός αριθμός
	οξύτονα	παροξύτονα	προπαροξύτονα
ονομ.	η κιβωτός	η διχοτόμος	η διάμετρος
γεν.	της κιβωτού	της διχοτόμου	της διαμέτρου
αιτ.	την κιβωτό	τη διχοτόμο	την διάμετρο
Πληθυντικός αριθμός
ονομ.	οι κιβωτοί	οι διχοτόμοι	οι διάμετροι
γεν.	των κιβωτών	των διχοτόμων	των διαμέτρων
αιτ.	τις κιβωτούς	τις διχοτόμους	τις διαμέτρους

Η διάμετρος του κύκλου είναι ίση με το διπλάσιο της ακτίνας.

Το μήκος της διαμέτρου υπολογίστηκε για πρώτη φορά κατά την αρχαιότητα.

Μετρήσαμε τη διάμετρο δύο φορές.

Οι διάμετροι ενός κύκλου είναι πάντα ίσες.

Τα μήκη των διαμέτρων των τριών κύκλων που μετρήσατε δεν ήταν ίσα.

Μετρήστε τις διαμέτρους προσεκτικά!

η άμμος, η άνοδος, η Βίβλος, η διάλεκτος,
η εγκύκλιος, η είσοδος, η έξοδος, η επέτειος,
η διαγώνιος, η θαλαμηγός, η κάθοδος,
η κιβωτός, η λεωφόρος, η μέθοδος, η νήσος,
η παράγραφος, η πρόοδος, η περίοδος,
η χερσόνησος, η ψήφος κ.ά.

Έτσι κλίνονται τα:

Κλίση θηλυκών ουσιαστικών σε -ος λόγιας κλίσης

Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄

ΛΟΓΙΑ ΘΗΛΥΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΣΕ -Η ΚΑΙ ΣΕ -ΟΣ,

Θηλυκά σε -ος
- Θεωρία και εργασίες

Ενικός αριθμός
ονομ.	η οδός
γεν.	της οδού
αιτ.	την οδό
Πληθυντικός αριθμός
ονομ.	οι οδοί
γεν.	των οδών
αιτ.	τις οδούς

Χάρτης της περιοχής του σχολείου μας (κλικ στο χάρτη)

Παρατήρησε τον χάρτη, συμβουλέψου το υπόμνημα του βιβλίου σου και Βάλε στα κενά τις κατάλληλες λέξεις.

Υπόγειες διαδρομές

παρουσίαση για το μετρό της αθήνας from atavar

Το Μετρό ή Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος είναι ένα σιδηροδρομικό σύστημα μαζικής μεταφοράς των μεγαλουπόλεων. Η λέξη είναι ελληνικής προέλευσης μετρό (< γαλλική métro < métropolitain < métropole, μεγάλη πόλη
< μητρόπολη) και χρησιμοποιήθηκε το 1900 στο Παρίσι για πρώτη φορά σε σχέση με σιδηρόδρομο (Métro de Paris).

Το πρώτο Μετρό που λειτούργησε ήταν το Μετρό του Λονδίνου και το πρώτο στην ηπειρωτική Ευρώπη το Μετρό της Βουδαπέστης. Στην Ελλάδα ο Σιδηρόδρομος Αθηνών Πειραιώς μετατράπηκε σε Μετρό το 1907. Η Αθήνα το 2000 απέκτησε επίσης δίκτυο υπόγειου Μετρό, με την γραμμή 2 και 3 της Αττικό Μετρό. Υπό μελέτην είναι και μία τέταρτη γραμμή. Υπό κατασκευή βρίσκεται τώρα το δεύτερο δίκτυο μετρό στην Ελλάδα, αυτό της Θεσσαλονίκης. (Βικιπαίδεια)

Τα επιρρήματα

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ → Είναι άκλιτες λέξεις που συνοδεύουν τα ρήματα και τα προσδιορίζουν δίνοντάς μας πληροφορίες για τον τόπο, τον χρόνο, τον τρόπο, την ποσότητα. Τα επιρρήματα, επίσης, συνδέουν προτάσεις (χωρίς να είναι σύνδεσμοι).

Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:

Πού έβαλες το βιβλίο; Το έβαλα επάνω στο τραπέζι.
Πότε θα έρθεις; Θα έρθω αργά. Νωρίς ήρθες.
Πώς είσαι; Είμαι καλά.
Πόσο μ' αγαπάς; Σ' αγαπώ πολύ.
Είσαι σίγουρη ότι θα έρθεις; Ναι, είμαι σίγουρη / Ίσως, δεν ξέρω / Όχι, δεν είμαι σίγουρη.

Οι υπογραμμισμένες λέξεις στα παραπάνω παραδείγματα είναι επιρρήματα, δηλαδή άκλιτες λέξεις που συνοδεύουν ένα ρήμα, το προσδιορίζουν και φανερώνουν:
α) τόπο (πού, επάνω),
β) χρόνο (πότε, αργά, νωρίς),
γ) τρόπο (πώς, καλά),
δ) ποσό (πόσο, πολύ)
ε) βεβαίωση (ναι), δισταγμό (ίσως), άρνηση (όχι).

Τοπικά επιρρήματα: Πού;

πού, εδώ, εκεί, πέρα, μακριά, κοντά, σιμά, δίπλα, μέσα, πάνω, κάτω, απέναντι, παντού, κάπου, πουθενά, ψηλά, χαμηλά, δεξιά, αριστερά, πλάι, γύρω, έξω, μεταξύ, αναμεταξύ, μπροστά, μπρος, πίσω, βόρεια, νότια, ανατολικά, δυτικά, χάμω κ.ά.

Οι ομάδες των επιρρημάτων

Χρονικά επιρρήματα: Πότε;

πότε, τώρα, τότε, πριν, μετά, σήμερα, αύριο, χτες, μεθαύριο, πέρ[υ]σι, φέτος, απόψε, αργά, νωρίς, οποτεδήποτε, όποτε, άλλοτε, κάποτε, ύστερα, έπειτα, επιτέλους, κιόλας, αμέσως, σπάνια, συχνά, τακτικά, πότε πότε κ.ά

Ποσοτικά επιρρήματα: Πόσο;

πόσο, όσο, τόσο, οσοδήποτε, κάμποσο, κάπως, περισσότερο, πολύ, ελάχιστα, λίγο, τουλάχιστον, εξίσου, σχεδόν, λιγότερο, πάνω κάτω, καθόλου κ.ά.

Τροπικά επιρρήματα: Πώς;

όπως, έτσι, αλλιώς, κάπως, καθόλου, οπωσδήποτε, μόνο, μαζί κ.ά.

βεβαιωτικά ή διστακτικά ή αρνητικά.

Βεβαιωτικά ναι, μάλιστα, βέβαια, βεβαιότατα, αλήθεια (αληθινά), σωστά,

Διστακτικά ίσως, τάχα, (τάχατε), άραγε, δήθεν, πιθανό(ν)

Αρνητικά: όχι, δε(ν), μη(ν), όχι βέβαια

Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄

Επιρρήματα

Αριθμητικά

Τα αριθμητικά - Αριθμητικά επίθετα

Αριθμητικά είναι οι λέξεις που φανερώνουν αριθμούς. Χρησιμοποιούμε τα αριθμητικά για να δείξουμε ποσότητα, σειρά, από πόσα μέρη αποτελείται κάτι, πόσες φορές μεγαλύτερο είναι κάτι από κάτι άλλο, μονάδες που αποτελούν ένα σύνολο.

Υπάρχουν πέντε κατηγορίες αριθμητικών:

1. Απόλυτα (δηλώνουν ποσότητα), π.χ. ένα, δύο, τρία...δέκα...

2. Τακτικά (δηλώνουν σειρά), π.χ. πρώτος, δεύτερος, τρίτος... δέκατος...

3. Πολλαπλασιαστικά (δηλώνουν από πόσα μέρη αποτελείται κάτι), π.χ. απλό, διπλό, τριπλό... δεκαπλό...

4. Αναλογικά (δηλώνουν πόσες φορές μεγαλύτερο είναι από κάτι άλλο), π.χ. διπλάσιο, τριπλάσιο... δεκαπλάσιο...

5. Περιληπτικά (δηλώνουν μονάδες που αποτελούν ένα σύνολο), π.χ. δυάδα, τριάδα... δεκάδα/δεκαριά...

Τα αριθμητικά μπορεί να είναι επίθετα ή ουσιαστικά

Αριθμητικά επίθετα είναι: Τα απόλυτα, τα τακτικά, τα πολλαπλασιαστικά και τα αναλογικά αριθμητικά.

Αριθμητικά ουσιαστικά είναι τα περιληπτικά αριθμητικά .

Δες τα παρακάτω παραδείγματα:

1. - Νίκο, αγόρασε δέκα εισιτήρια για το λεωφορείο.
2. Στο Μαραθώνιο βγήκε δέκατος στη σειρά.
3. Το δέκαθλο είναι ένα δεκαπλό άθλημα, αποτελείται δηλαδή από δέκα αθλήματα.
4. Οι φόροι που πληρώνω είναι δεκαπλάσιοι, είναι δηλαδή δέκα φορές περισσότεροι από αυτούς που πλήρωνα πριν από μερικά χρόνια.
5. - Πόσα εισιτήρια είπες; Καμιά δεκαριά φτάνουν;
- Ναι, μια δεκάδα είναι αρκετά.

Στα παραπάνω παραδείγματα οι λέξεις: δέκα, δεκαριά / δεκάδα, δέκατος, δεκαπλό, δεκαπλάσιος αναφέρονται στον αριθμό 10, γι' αυτό και λέγονται αριθμητικά.

Βιβλίο Γραμματικής Ε΄ - Στ΄ Αριθμητικά

Πώς γράφουμε το μισό;

Μισός, -ή, -ό
Το επίθετο μισός συνδυάζεται με τα απόλυτα αριθμητικά και σχηματίζει τους παρακάτω τύπους:

Όταν το αριθμητικό τελειώνει σε φωνήεν (τρία, τέσσερα, πέντε) προσθέτουμε την κατάληξη -μισι

Όταν το αριθμητικό τελειώνει σε σύμφωνο (τρεις, τέσσερις) προσθέτουμε την κατάληξη -ήμισι

τρία > τριάμισι
τρεις > τρεισήμισι,

τέσσερα > τεσσεράμισι
τέσσερις > τεσσερισήμισι

πέντε > πεντέμισι.
εξίμισι (έξι + μισι, ΟΧΙ *εξήμισι)
επτάμισι, εφτάμισι
οκτώμισι, οχτώμισι
εννιάμισι
δεκάμισι
εντεκάμισι
δωδεκάμισι

Λίγη προσοχή στα: ένας – μία – ένα , τρείς – τρία , τέσσερις - τέσσερα

αρσενικό → ενάμισης χρόνος
θηλυκό → μιάμιση ώρα
ουδέτερο → ενάμισι λίτρο

αρσενικό και θηλυκό → τρεισήμισι τόνοι, τρεισήμισι μέρες
δεκατρεισήμισι τόνοι, δεκατρεισήμισι μέρες
ουδέτερο → τριάμισι χρόνια, δεκατριάμισι χρόνια

αρσενικό και θηλυκό → τεσσερισήμισι αιώνες, τεσσερισήμισι ώρες
δεκατεσσερισήμισι αιώνες, δεκατεσσερισήμισι ώρες,
ουδέτερο → τεσσεράμισι λεπτά
δεκατεσσεράμισι λεπτά
Έλα στις τεσσερισήμισι (ή: στις τέσσερις και μισή) ΟΧΙ στις τεσσεράμισι.

Σε περιπτώσεις μεγάλων αριθμών, όταν για κάποιο λόγο πρέπει να γράψουμε ή να διαβάσουμε το ½, μπορούμε πάντα να καταφύγουμε στο «μισός»:

είκοσι και μισός / μισή / μισό
χίλιοι και μισός, χίλιες και μισή, χίλια και μισό

Τι να θυμάμαι όταν γράφω

Tα απόλυτα αριθμητικά μέχρι το είκοσι γράφονται ως μία λέξη: δεκαέξι, δεκαεφτά. Από το είκοσι ένα και πάνω γράφονται ως ξεχωριστές λέξεις: δεκαεφτά αλλά σαράντα οκτώ, τέσσερις χιλιάδες πεντακόσια ενενήντα εννέα.
Τα τακτικά αριθμητικά από το δέκατος τρίτος και μετά γράφονται ως ξεχωριστές λέξεις: δέκατος τρίτος, εικοστός πέμπτος.
Γράφονται με δύο -νν- το εννέα/εννιά και όσα αριθμητικά παράγονται από αυτό και περιέχουν ολόκληρη τη λέξη εννέα/εννιά (εννιακόσιοι, εννιαπλάσιος αλλά ενενήντα, ένατος, ενενηκοστός).
Τα σύνθετα αριθμητικά που έχουν δεύτερο συνθετικό τη λέξη μισός γράφονται με -ι.
Δεν ακολουθούν τον κανόνα και γράφονται με -η όσα έχουν πρώτο συνθετικό το αρσενικό ένας και το θηλυκό μία: ενάμισι ευρώ, δυόμισι κιλά, τεσσερισήμισι ώρες, εφτάμισι τόνοι, αλλά μιάμιση ώρα, ενάμισης τόνος.