Φυσικά ΣΤ΄  Τάξης
Κεφάλαιο 1ο - Ενέργεια
1. Μορφές ενέργειας
2. Πηγές ενέργειας
3. Πετρέλαιο: Από το υπέδαφος στο σπίτι μας
4. Επεξεργασία του αργού πετρελαίου 
5. Το πετρέλαιο ως πηγή ενέργειας

6. Το πετρέλαιο ως πρώτη ύλη
7. Ορυκτοί άνθρακες - Ένα πολύτιμο στερεό
8. Οι ορυκτοί άνθρακες ως πηγή ενέργειας
9. Φυσικό αέριο: Ένα πολύτιμο αέριο
10. Το φυσικό αέριο ως πηγή ενέργειας
11. Πετρέλαιο ορυκτοί άνθρακες ή φυσικό αέριο
12. Ανανεώσιμες και μη πηγές ενέργειας
13. Οικονομία στη χρήση της ενέργειας

Επανάληψη - QUIZ στην ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Τα κεφάλαια 4,5,6,8,10 και 11 έχουν αφαιρεθεί από την ύλη
1. Μορφές ενέργειας
Τι είναι η ενέργεια;
α) ούτε δημιουργείται, ούτε χάνεται
β) έχει διάφορες μορφές
γ) μπορεί να μετατραπεί από μια μορφή σε μια άλλη
δ) μεταφέρεται από ένα σώμα σε ένα άλλο
ε) αποθηκεύεται
Χαρακτηριστικά της ενέργειας
Ανάλογα με την προέλευσή της και τον τρόπο που τη χρησιμοποιούμε ονομάζουμε την ενέργεια:
Μορφές ενέργειας
Ηλεκτρική είναι η ενέργεια που μεταφέρεται από το ηλεκτρικό ρεύμα.  Μέσω  
των ηλεκτρικών κυκλωμάτων η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται από τις ηλεκτρικές  
πηγές σε διάφορες συσκευές που την μετατρέπουν σε άλλες μορφές.
Πυρηνική ονομάζεται η ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στον πυρήνα των ατόμων.
Για να απελευθερωθεί πρέπει να μεταβληθεί ο πυρήνας των ραδιενεργών στοιχείων  
(ουράνιο, πολώνιο, πλουτώνιο κ.ά).
Η μεταβολή αυτή μπορεί να είναι είτε σχάση (διάσπαση) πυρήνων είτε σύντηξη (συνένωση)  
πυρήνων.
Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να κρύβει μεγάλους κινδύνους τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον.
Θερμότητα ονομάζεται
η ενέργεια που ρέει από ένα σώμα σε ένα άλλο, λόγω της  
διαφοράς θερμοκρασίας των δυο σωμάτων και  
πάντα από το θερμότερο στο ψυχρότερο.

Σχεδόν σε κάθε μετατροπή μιας μορφής ενέργειας σε μια άλλη  
εμφανίζεται η θερμότητα.
Κινητική ενέργεια είναι η ενέργεια που έχουν τα σώματα εξαιτίας  
της κίνησής τους.
Για να έχει κινητική ενέργεια ένα σώμα Πρέπει να ΚΙΝΕΙΤΑΙ.
Η κινητική ενέργεια αυξάνεται πολύ με την ταχύτητα.
Ένα αυτοκίνητο δηλαδή που τρέχει με 100 χλμ./ώρα έχει τέσσερις  
φορές περισσότερη κινητική ενέργεια σε σχέση με ένα αυτοκίνητο που  
τρέχει με 50 χλμ./ώρα.
Φωτεινή ενέργεια ονομάζεται η ενέργεια που που μεταφέρει το φως.
Ηχητική ενέργεια χαρακτηρίζεται εκείνη η ενέργεια που  
γίνεται αντιληπτή από το αισθητήριο όργανο της ακοής, το  
αφτί , ως αποτέλεσμα της κίνησης των μορίων του αέρα.
Εκτός από τις μορφές ενέργειας που αναφέρθηκαν παραπάνω υπάρχουν και άλλες όπως: η αιολική, η γεωθερμική , η ηλεκτρομαγνητική κτλ
* Αιολική ενέργεια (αέρας σε κίνηση)
*Ηλεκτρική ενέργεια (ηλεκτρόνια σε  
κίνηση)
* Θερμική ενέργεια (μόρια σε κίνηση)
*Φωτεινή ενέργεια (κύματα ή φωτόνια σε  
κίνηση)
*Ηχητική ενέργεια (ωστικά κύματα  
συνεπεία κίνησης μορίων)
* Ενέργεια ταλάντωσης (επιμηκυμένο ή  
συμπιεσμένο ελατήριο)
* Λανθάνουσα ενέργεια (στάσιμα νερά ή  
ορεινές λίμνες που αποτελούν μέρος  
υδροηλεκτρικών φραγμάτων)
* Χημική ενέργεια (καύση βενζίνης ή  
πετρελαίου, μπαταρίες)
* Πυρηνική ενέργεια (από σχάση ή/και  
σύντηξη πυρήνων)
Η κινητική και η δυναμική είναι οι δύο βασικές μορφές ενέργειας .
Θα μπορούσαμε όλες τις υπόλοιπες μορφές ενέργειας να τις κατατάξουμε σε μια από τις δύο αυτές μορφές.
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
συσσωρευμένη ενέργεια που περιμένει να
απελευθερωθεί
ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ υπάρχει
σε κάθε μορφή κίνησης σωματιδίων ή
κυμάτων

2. Πηγές ενέργειας
Τα σώματα που περιέχουν αποθηκευμένη ενέργεια, την οποία μπορούν να  απελευθερώσουν, για να χρησιμοποιηθεί σε μία άλλη μορφή ονομάζονται πηγές ενέργειας ή αποθήκες ενέργειας.
Πηγές ενέργειας ή αποθήκες ενέργειας
Η ενέργεια στο σύμπαν δεν παράγεται από το μηδέν και δεν εξαφανίζεται.
Μετατρέπεται όμως διαρκώς από μία μορφή σε μία άλλη και αποθηκεύεται στα σώματα σε διάφορες μορφές.
Η συνολική ενέργεια διατηρείται
Αρχή διατήρησης της ενέργειας
Σχεδόν όλη η ενέργεια που χρησιμοποιούμε προέρχεται  
άμεσα ή έμμεσα από την ακτινοβολία του Ήλιου.
Με διαφορετικά «πρόσωπα», με διαφορετικές μορφές, ένα  
μέρος της ενέργειας που ακτινοβολεί ο Ήλιος,  
αποθηκεύεται στη Γη σε διάφορες «αποθήκες» ενέργειας,  
που τις ονομάζουμε πηγές ενέργειας.

Πηγές ενέργειας αποτελούν ο Ήλιος, τα τρόφιμα, το  
πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, οι ορυκτοί άνθρακες, η  
βιομάζα, ο άνεμος και το νερό.
Στις πηγές ενέργειας δεν δημιουργείται ενέργεια αλλά μετατρέπεται μια μορφή ενέργειας σε κάποια άλλη, ώστε να είναι χρήσιμη στον άνθρωπο.
π.χ.
Η μπαταρία είναι μια πηγή ενέργειας. Σε αυτήν αποθηκεύεται χημική ενέργεια και μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια.



Η γεννήτρια μετατρέπει τη μηχανική ενέργεια σε ηλεκτρική.



                                        Οι πηγές ενέργειας διακρίνονται σε:
        α) αυτογενείς                                β) τεχνητές
Αυτογενείς (φυσικές) πηγές ενέργειας είναι ο ήλιος, το πετρέλαιο, οι πυρήνες ατόμων κ.ά. Η ενέργεια που παίρνουμε είναι αποθηκευμένη στις αυτογενείς πηγές από τη φύση, π.χ. τρόφιμα, πετρέλαιο, άνεμος κτλ.
Τεχνητές πηγές ενέργειας είναι η μπαταρία, η γεννήτρια κ.ά. Η ενέργεια που παίρνουμε έχει αποθηκευτεί από τον άνθρωπο, π.χ. μπαταρία.
2. Τρόφιμα
Η ενέργεια που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των  
φυτών και των ζώων προέρχεται άμεσα ή έμμεσα από τον  
Ήλιο.  
Τα φυτά αναπτύσσονται χάρη στην ενέργεια που  
ακτινοβολεί ο Ήλιος, ενώ τα ζώα τρέφονται με φυτά  
(φυτοφάγα) ή με ζώα που τρέφονται με φυτά (σαρκοφάγα).

Από τα τρόφιμα παίρνουμε την απαραίτητη ενέργεια για τις  
διάφορες λειτουργίες του οργανισμού μας. Δεν είναι όμως  
αποθηκευμένη η ίδια ενέργεια σε όλα τα τρόφιμα. Στη  
ζάχαρη, για παράδειγμα, είναι αποθηκευμένη πολύ  
περισσότερη ενέργεια απ’ ότι στην ίδια ποσότητα ψωμιού.
 Αυτογενείς (φυσικές) πηγές ενέργειας:
3. Πετρέλαιο και φυσικό αέριο















Συνήθως όπου υπάρχει πετρέλαιο υπάρχει και φυσικό  
αέριο.

Το πετρέλαιο ήταν γνωστό από τα αρχαία χρόνια, άρχισε  
να αξιοποιείται όμως μόλις στα τέλη του   19ου αιώνα.

Τα κοιτάσματά τους δημιουργήθηκαν από διάφορους  
ζωικούς και φυτικούς μικροοργανισμούς που θάφτηκαν  
στο υπέδαφος πριν από πολλά εκατομμύρια χρόνια.  

Η χημική ενέργεια του πετρελαίου και του φυσικού αερίου  
προέρχεται, λοιπόν, από την ενέργεια που οι  
μικροοργανισμοί αυτοί είχαν αποθηκεύσει από τον Ήλιο.

Χρησιμοποιούμε το πετρέλαιο, για να θερμάνουμε τα  
σπίτια μας, στα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια της ΔΕΗ, για  
την κίνηση πλοίων και αυτοκινήτων.

Το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται ως καύσιμο  σε πολλά  
εργοστάσια αντί για πετρέλαιο, σε μεταφορικά μέσα  
(λεωφορεία) και για θέρμανση.
4. Ορυκτοί άνθρακες (γαιάνθρακες - 
       γαία = γη και άνθρακας = κάρβουνο)

Οι ορυκτοί άνθρακες βρίσκονται στο υπέδαφος.  
Σχηματίστηκαν εκεί κατά τη διάρκεια πολλών  
εκατομμυρίων χρόνων από φυτικές ουσίες που θάφτηκαν  
μετά από φυσικές καταστροφές.

Η χημική ενέργεια στους γαιάνθρακες προέρχεται,  
επομένως, από την ενέργεια που είχαν αποθηκεύσει τα  
φυτά καθώς αναπτύσσονταν.

Ήταν από τις πρώτες πηγές που αξιοποιήθηκαν από τον  
άνθρωπο. Οι πιο συνηθισμένες μορφές γαιάνθρακα που  
χρησιμοποιεί ο άνθρωπος στα εργοστάσια παραγωγής  
ηλεκτρικής ενέργειας είναι:


        ο λιγνίτης







        ο λιθάνθρακας










        η τύρφη

Δυναμική ονομάζεται η ενέργεια που έχει ένα σώμα ή  
εξαιτίας της θέσης του (ύψος που βρίσκεται), ή της  
κατάστασης (παραμόρφωσης) που βρίσκεται.

Η δυναμική ενέργεια είναι συσσωρευμένη ενέργεια που  
περιμένει απλώς να απελευθερωθεί για να μετατραπεί  
σε άλλες μορφές ενέργειας.
5. Βιομάζα
Στη βιομάζα περιλαμβάνονται τα καυσόξυλα, οι ξεροί  
θάμνοι, οι κομμένοι κορμοί δέντρων, τα άχυρα, τα  
πριονίδια, τα υπολείμματα από την επεξεργασία της ελιάς  
και του βαμβακιού και άλλα τέτοια υλικά φυτικής ή ακόμη  
και ζωικής προέλευσης. Όλα οφείλουν την ύπαρξή τους  
στην ενέργεια που ακτινοβολεί ο Ήλιος.
Η χρήση της βιομάζας στη χώρα μας δεν είναι  
διαδεδομένη και περιορίζεται κυρίως σε αγροτικές  
περιοχές για το μαγείρεμα και τη θέρμανση κατοικιών,  
καθώς και για θέρμανση θερμοκηπίων και ελαιουργείων.

6. Άνεμος και νερό

Οι άνεμοι δημιουργούνται, καθώς οι διάφορες περιοχές  
της Γης θερμαίνονται σε διαφορετικό βαθμό από τον  
Ήλιο.
Η ανεξάντλητη ενέργεια του ανέμου ήταν από τις πρώτες  
πηγές ενέργειας που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος εδώ και  
χιλιάδες χρόνια.
Η αξιοποίηση της ενέργειάς του γίνεται με τις  
ανεμογεννήτριες, οι οποίες μετατρέπουν την αιολική  
ενέργεια σε ηλεκτρική.









Οι βροχές δημιουργούνται, καθώς το νερό στις λίμνες  
και στη θάλασσα θερμαίνεται από την ακτινοβολία του  
Ήλιου, εξατμίζεται και συμπυκνώνεται πάλι στα ψηλότερα  
στρώματα της ατμόσφαιρας, που είναι ψυχρότερα.
Χρησιμοποιούμε την ενέργεια του νερού, που πέφτει ορμητικά, για τη λειτουργία των  
υδροηλεκτρικών εργοστασίων της ΔΕΗ.
7. Γεωθερμία
Στο εσωτερικό της Γης, σε μεγάλο βάθος, επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και η     
θερμική ενέργεια είναι μεγάλη.
Οι γεωθερμικές πηγές είναι ορύγματα βαθιά στη γη, από τα οποία αναβλύζουν ατμοί ή  
νερό με υψηλή θερμοκρασία.
8. Πυρηνική ενέργεια
Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει επιτρέψει την  
αξιοποίηση της ενέργειας που είναι  
αποθηκευμένη στους πυρήνες των ατόμων, από  
τα οποία αποτελείται η ύλη.
Η θερμότητα που απελευθερώνεται από τη  
σχάση πυρήνων μετατρέπεται σε ηλεκτρική  
ενέργεια στα πυρηνικά εργοστάσια, καθώς και  
σε πυρηνοκίνητα πλοία και υποβρύχια.
Η χρήση όμως της πυρηνικής ενέργειας  
εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.  Στη χώρα    
μας δεν υπάρχουν τέτοια εργοστάσια, γιατί η  
σεισμικότητα της Ελλάδας καθιστά τη  
λειτουργία τους ιδιαίτερα επικίνδυνη.
Η δημιουργία των κοιτασμάτων πετρελαίου έγινε στο  
υπέδαφος πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια, όταν  
θαλάσσιοι μικροοργανισμοί που συσσωρεύονταν στον  
πυθμένα των θαλασσών και των λιμνών  
καταπλακώθηκαν από άμμο και πετρώματα.  
Λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούσαν και  
της υψηλής πίεσης, με το πέρασμα του χρόνου, οι  
οργανισμοί αυτοί μετατράπηκαν σε μόρια χημικών  
ενώσεων που αποτελούν το πετρέλαιο. Τα μόρια αυτά  
ονομάζονται υδρογονάνθρακες και αποτελούνται από  
άτομα υδρογόνου και άνθρακα.
3. Πετρέλαιο: Από το υπέδαφος
στο σπίτι μας
Τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, στην πρώην Σοβιετική  
Ένωση, στις Η.Π.Α., στη Λατινική Αμερική και στη Βόρειο Θάλασσα.  
Στην Ελλάδα υπάρχουν μικρά κοιτάσματα πετρελαίου στη Θάσο.
Για την αναζήτηση κοιτασμάτων πετρελαίου γίνονται ειδικές μελέτες. Με τις μελέτες  
αυτές εντοπίζονται περιοχές, στις οποίες υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να βρεθεί  
πετρέλαιο.






 












Στις περιοχές αυτές γίνονται γεωτρήσεις σε μεγάλο βάθος.  
Το πετρέλαιο μπορεί να αναβλύζει από τη γεώτρηση, εφόσον η πίεση είναι μεγάλη,  
διαφορετικά χρησιμοποιούνται αντλίες για την άντλησή του.  
Αυτό που εξορύσσεται από το υπέδαφος λέγεται αργό πετρέλαιο.
Ιδιαίτερα δύσκολος είναι ο εντοπισμός κοιτασμάτων πετρελαίου που βρίσκονται κάτω από
τη θάλασσα. Στις περιπτώσεις αυτές κατασκευάζονται ειδικές εξέδρες εξόρυξης. Το  
κόστος άντλησης είναι τότε πολύ μεγαλύτερο.
παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου
Προέλευση του αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου
Εντοπισμός πετρελαίου
Η μεταφορά του πετρελαίου από τις περιοχές άντλησης στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας (διυλιστήρια) γίνεται είτε με πετρελαιαγωγούς είτε με δεξαμενόπλοια (τάνκερ).
Διάβασε για το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου Prestige
Τα τελευταία χρόνια λαμβάνονται ιδιαίτερα αυστηρά μέτρα για την προστασία από ατυχήματα, καθώς η ρύπανση από διαρροή πετρελαίου είναι ιδιαίτερα καταστροφική για το περιβάλλον.
Για τα υπόλοιπα κεφάλαια της "Ενέργειας " κλικ εδώ
Φυσικά ΣΤ΄  Τάξης
κλικ
Πετρελαιοκηλίδες, Ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή
Ενέργεια: εν + έργο - έργο μέσα σε κάτι…

Είναι δύσκολο να δώσει κανείς έναν ορισμό για το τι είναι ενέργεια.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι
ένα σώμα έχει ενέργεια όταν μπορεί να προκαλέσει στον εαυτό του ή στο περιβάλλον μια μεταβολή.
Η ενέργεια είναι απαραίτητη για όλες τις μεταβολές στη φύση .Τίποτε δεν γίνεται χωρίς αυτήν.
Δεν μπορούμε πάντοτε να την παρατηρήσουμε,  αλλά αισθανόμαστε την επίδρασή της σε εμάς και γενικότερα στον κόσμο μας.

Ενεργειακό πάρκο πατινάζ
Ενεργειακό πάρκο πατινάζ: Τα βασικά
•Ο άνθρωπος , όπως και όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί για να ζήσουν χρειάζονται ενέργεια.
•Για να κινηθεί ένα αυτοκίνητο χρειάζεται ενέργεια.
•Για να μαγειρέψουμε χρειαζόμαστε ενέργεια.
Δεν μπορούμε πάντοτε να την παρατηρήσουμε, αλλά αισθανόμαστε την επίδρασή της σε εμάς και γενικότερα στον κόσμο μας.
Η ενέργεια λοιπόν υπάρχει παντού, μας περιβάλλει, αλλά εμφανίζεται και μέσα στους οργανισμούς μας.
κινητική, δυναμική, ηλεκτρική,
χημική, πυρηνική, θερμική ή θερμότητα
φωτεινή , ηχητική.

Χημική είναι η ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στα τρόφιμα, και στα καύσιμα (ξύλα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο).
Η χημική ενέργεια
απελευθερώνεται με την καύση που είναι μια χημική αντίδραση.
Η ενέργεια που απελευθερώνεται κατά την καύση
δεν χάνεται αλλά μετατρέπεται σε άλλες μορφές.
Αιολική ενέργεια - ανεμογεννήτρια
Αξιοποιούμε αυτήν την ενέργεια μετατρέποντάς την σε ηλεκτρική για τη λειτουργία πολλών εργοστασίων.
Την αξιοποιούμε επίσης για τη
θέρμανση νερού και για οικιακή χρήση.
Στα αιολικά πάρκα δεκάδες ανεμογεννήτριες μετατρέπουν ενέργεια αρκετή για τις ανάγκες ενός μικρού οικισμού.
1. Ήλιος
Η πιο σημαντική πηγή ενέργειας για τον άνθρωπο είναι ο ήλιος.
Σχεδόν όλη η ενέργεια προέρχεται από τον Ήλιο.
Όλες οι πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούμε έχουν δημιουργηθεί από την ενέργεια του Ήλιου
(εκτός από τη  γεωθερμία και τη σχάση πυρήνων).
Αν δεν υπήρχε η ενέργεια του Ήλιου, κανένα είδος ζωής δεν θα υπήρχε στη Γη.
Η ενέργειά του είναι πυρηνική, δηλαδή προέρχεται από τη σύντηξη (συνένωση) πυρήνων υδρογόνου και τη δημιουργία πυρήνων ενός χημικού στοιχείου που λέγεται ήλιο.
Από την ενέργεια που ακτινοβολεί ο Ήλιος ένα πολύ μικρό μέρος φτάνει στη Γη ως φως (
φωτεινή ενέργεια) και θερμότητα. Κι όμως, αυτό είναι αρκετό για να συντηρεί τη ζωή στον πλανήτη μας.
Με την ενέργεια του Ήλιου έχουμε 
φυσικό φως, θερμότητα, γίνεται η φωτοσύνθεσηλειτουργούν οι φωτοβολταϊκοί μετατροπείς και οι ηλιακοί θερμοσίφωνες.
Πόσες μορφές ενέργειας γνωρίζετε; Κινητική, δυναμική, χημική, ηλεκτρική, θερμότητα, φωτεινή, πυρηνική; Σ΄αυτό το επεισόδιο θα μάθετε για όλες!
Βιβλίο Μαθητή
Τετράδιο Εργασιών
Βιβλίο Μαθητή
Τετράδιο Εργασιών
Βιβλίο Μαθητή
Τετράδιο Εργασιών
Ιδέες για πειράματα από το Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων
Δάσκαλος
Αποστόλης Αγγελόπουλος